ვეგეტატიური გამრავლება: ახსნა და მაგალითები

კლონების წარმოება მცენარეთა სამყაროს ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია. ეგრეთ წოდებულ ვეგეტატიურ გამრავლებას ასევე შეუძლია გაუადვილოს ჰობი მებაღეს ცხოვრება.

ვეგეტატიური გამრავლება ასევე ცნობილია როგორც "ასექსუალური" ან "ასექსუალური" რეპროდუქცია. მცენარეთა ორგანიზმები მრავლდებიან განაყოფიერების შედეგად წარმოქმნილი თესლის გარეშე. აყვავებული მცენარეების ნორმალური გამრავლებისას თესლის მეშვეობით - ასევე როგორც გენერაციული, აღნიშნავს სქესობრივ ან სქესობრივ გამრავლებას - მამაკაცის მტვერი ხვდება მდედრს კვერცხუჯრედი. თუ ეს ორი კომპონენტი ერთმანეთთან თავსებადია, შეიძლება მოხდეს განაყოფიერება და მცენარე შეიძლება გაიზარდოს მიღებული თესლიდან. მეორეს მხრივ, ვეგეტატიური გამრავლების შემთხვევაში, ახალი მცენარე ჩნდება მხოლოდ დედამცენარის გამყოფი უჯრედებიდან: სრულიად აყვავების, განაყოფიერებისა და თესლის წარმოქმნის გარეშე. შედეგად, შთამომავლობის გენეტიკური მასალა დედა მცენარის იდენტურია. ვეგეტატიური რეპროდუქცია ამგვარად ქმნის კლონებს. რასაც ცხოველური ორგანიზმების აბსოლუტურ ტაბუდ ითვლება, მცენარეები ბუნებაშიც კი აკეთებენ. ზოგიერთმა სახეობამ შეიმუშავა სპეციფიკური მექანიზმები, რომლითაც მათ შეუძლიათ ვეგეტატიურად გამრავლება და აღარ უნდა უზრუნველყონ თავიანთი შთამომავლობა თესლის წარმოქმნით.

მცენარეული გამრავლება მცენარეებში

მებაღისთვის ეს ბევრ რამეში დიდ სარგებელს მოაქვს. გამრავლების ვეგეტატიური ფორმების დახმარებით მას შეუძლია მიზანმიმართულად მოახდინოს განსაკუთრებული თვისებების მქონე მცენარის კლონირება და რეპროდუცირება. ასევე, როგორც წესი, ვეგეტატიურად გამრავლებულ მცენარეებს აყვავება ან ნაყოფის მოცემა სჭირდება გაცილებით ნაკლები დრო, ვიდრე თესლიდან გამრავლებულ მცენარეებს. და თუ ზოგიერთი მცენარე არ ავითარებს თესლს ან თუ ისინი მხოლოდ ძალიან ნელა აღმოცენდებიან, ვეგეტატიური გამრავლება გთავაზობთ მარტივ და სწრაფ გზას ამ პრობლემის თავიდან ასაცილებლად.

სამებაღეო წარმოებაში, თუმცა, გამრავლების ეს ფორმა ჩვეულებრივ გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის აბსოლუტურად არ მუშაობს სქესობრივი გამრავლების გზით თესვის გზით. მცენარეების ასექსუალური გამრავლება, როგორც წესი, მებაღისთვის მნიშვნელოვნად დიდ ხარჯებს ნიშნავს, ვიდრე მცენარის თესლის მეშვეობით გამრავლების შემთხვევაში.

ვეგეტატიური გამრავლება: მაგალითები

მცენარეული გამრავლების მრავალი განსხვავებული ფორმა არსებობს. ყველა მცენარის ვეგეტატიურად გამრავლება ყოველგვარი თვითნებური გზით არ შეიძლება. და ყველა ფორმა არ გვხვდება ბუნებაში, რადგან ზოგჯერ ადამიანები იყენებენ მცენარის შესაძლებლობებს და აიძულებენ მათ კლონირებას. აქედან გამომდინარე, აქ არის მოკლე მიმოხილვა ვეგეტატიური გამრავლების მაგალითების შესახებ და როდესაც ხდება სხვადასხვა ფორმები:

განშტოებადასინკერი

აქ ცალკეული ყლორტები იკვრება დედამიწის მიმართულებით და ან მთლიანად ჩაძირულია მიწაში (განტოტები) ან დედამიწასთან კონტაქტში მოჰყავთ მხოლოდ ერთ წერტილში, ისე, რომ გასროლის წვერი მაღლა ჩანდეს მიწიდან (დაბლა). ფესვები ყალიბდება გასროლის ადგილზე, რომელიც კონტაქტშია მიწასთან. ნიჟარის შემთხვევაში ეს იწვევს დამოუკიდებელ მცენარეს. ტოტები თავდაპირველად ამოიჭრება, ყლორტები ამოიჭრება მიწიდან და რამდენიმე დამოუკიდებელი მცენარე შეიძლება აღმოცენდეს გადაყრილი ყლორტებიდან.
მაგალითი: თხილი, ჰავორთია

ხავსი

მცენარის გასროლა განზრახ დაზიანებულია. შესაბამის ადგილას ნესტიან ხავსს ახვევენ საკვებ ფილმში. დაზიანებულ ადგილზე ფესვები ყალიბდება და ცოტა ხნის შემდეგ ახლად წარმოქმნილი ფესვების ქვემოთ გასროლა შეიძლება მოიჭრას. ახლა ყლორტს შეუძლია იკვებოს და დამოუკიდებელ მცენარედ იცხოვროს.
მაგალითი: როგორც კალმების ალტერნატივა, როდესაც ყლორტები ზედმეტად გაბრწყინებულია.

მთისწინეთი / Kindel

მორბენლებს სტელონებსაც უწოდებენ. გვერდითი ყლორტები ვითარდება დედა მცენარისგან. ეს მთავრდება ცალკე მცენარით, რომელიც ასევე ფესვებს იღებს. გვერდითი საფეხურები შეიძლება გაიაროს მიწის ზემოთ ან ქვემოთ.
მაგალითი: მარწყვი (მიწის ზემოთ)

ტუბერები და ხახვი

ტუბერები გასქელებული მცენარის ორგანოებია, როგორიცაა ფესვები ან მიწისქვეშა ყლორტები. ერთის მხრივ, ისინი ემსახურებიან მნიშვნელოვანი ნივთიერებების შენახვას და, მეორე მხრივ, მცენარე შეიძლება განვითარდეს თითოეული ტუბერისგან. იგივე ეხება ხახვს. ბოტანიკური თვალსაზრისით, ეს არის შეკუმშული გასროლა შესქელებული, დაბალი ფოთლებით. ბოლქვოვანი მცენარეების უმეტესობა დამოუკიდებლად აწარმოებს ეგრეთ წოდებულ შვილობილი ბოლქვებს, რომლებიც შეიძლება გადაიზარდოს დამოუკიდებელ მცენარეებად.
მაგალითი: კარტოფილი (ტუბერი), სამზარეულოს ხახვი (ხახვი)

ინ ვიტროგამრავლება

ეგრეთ წოდებული ინ ვიტრო გამრავლება ხშირად გამოიყენება ბიოტექნოლოგიაში სპეციალიზებულ კომპანიებში. მცენარეები იზრდება ახალგაზრდა, განსაკუთრებით აქტიურად გამყოფი უჯრედებიდან ან სხვა ქსოვილებიდან. „ინ-ვიტრო“ ნიშნავს „მინაში“ და აღწერს მცენარის მცირე ნაწილებიდან მცენარეების ზრდის პროცესს. ისინი გამოიყენება გარკვეულ სუბსტრატებზე, რომლებიც შეიცავს ნებისმიერ ნივთიერებას განვითარებისთვის, კონდიცირებულ ოთახში ზუსტად განსაზღვრული პირობებით. ეს მეთოდი ძალიან პერსპექტიულია, მაგრამ, სამწუხაროდ, ძალიან შრომატევადია ჰობი მებაღისთვის.
თუ ცნობილია ზუსტი პირობები, რაც სახეობას სჭირდება in vitro კულტურაში, ნებისმიერი სახეობის გამრავლება შესაძლებელია ამ მეთოდის გამოყენებით.

რიზომის განყოფილება

ზოგიერთი მცენარე ქმნის ეგრეთ წოდებულ რიზომებს. ეს არის მიწისქვეშა სროლის ცულები. ხშირად გამოიყენება ფესვების მქონე რიზომები. ვინაიდან მიწისქვეშა ყლორტებს ასევე აქვთ კვირტები, საიდანაც ყლორტები შეიძლება წარმოიშვას, ეს შესაძლებელია მცენარის რიზომის გაყოფა და მისგან რამდენიმე ახალი, მაგრამ იდენტური მცენარის შექმნა.
მაგალითი: ჟოლო

კალმები

ცალკეული ფოთლები, ყლორტების წვერები ან ღეროს ღერძის ნაწილები შეიძლება აიღოთ მცენარისგან. სუბსტრატში მოთავსებისას ამ კალმებიდან დამოუკიდებელი მცენარეები ვითარდება. იგივე ეხება აქაც: ჭრის ყველა მეთოდი არ მუშაობს ყველა მცენარისთვის. კალმები გამრავლების ყველაზე მნიშვნელოვანი ვეგეტატიური ფორმაა: თუ დედა მცენარეა ხელმისაწვდომი, ის ხშირად შეიძლება გამრავლდეს მარტივად, შედარებით სწრაფად და დიდი დაპირებით კალმებით.
მაგალითები: სხვადასხვა მწვანილი

დასრულება

უსქესო გამრავლების საშუალებაა ეგრეთ წოდებული მყნობაც. თავად დასრულება იყოფა სხვადასხვა ფორმებად. ზოგადად, ნანატრი მცენარის ნაწილი, რომლის მიღებაც ადვილი არ არის სხვა სახის გამრავლების გზით, მყნობა ხდება ე.წ. საძირე ჩვეულებრივ ადვილად იზრდება თესლით ან მრავლდება კალმების გამოყენებით. საძირის კიდევ ერთი უპირატესობა შეიძლება იყოს ზრდის გარკვეული მახასიათებლები ან დაავადებისადმი წინააღმდეგობის გაწევა, რასაც ნამყენი სასურველი ჯიში ვერ აჩვენებს. მცენარის ნაწილები, რომლებიც ძირზეა დამყნობილი, არის, მაგალითად, ყლორტის ნაწილები (დამყნობა) ან უბრალოდ ცალკეული კვირტები, რომლებიც ირგვება ძირის ქერქში (ბუდინგი).
მაგალითები: ხეხილი, კიტრი, პომიდორი

არსებობს ვეგეტატიური გამრავლების სხვა ფორმებიც, რომლებიც შეიძლება განხორციელდეს მცენარის ტიპის მიხედვით. საკუთარ ბაღში მებაღეობისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი უდავოდ ეს არის გამრავლება კალმების საშუალებით. შემდგომში ჩვენ უფრო დეტალურად განვიხილავთ ამ ასექსუალურ გამრავლებას.

ვეგეტატიური გამრავლება - მცენარეები თავად პროგრამირებენ

ის, რომ ახალი, დამოუკიდებელი მცენარეები ადვილად გამოდიან მცენარის მოჭრილი ნაწილებიდან, ბუნებაში დიდი თავისებურებაა. ეს შესაძლებელია, რადგან მცენარეებს შეუძლიათ, ასე ვთქვათ, უჯრედების რეპროგრამირება. მიუხედავად იმისა, თუ რა ფუნქცია ჰქონდა მას ადრე, ეკუთვნოდა თუ არა უჯრედი ფოთოლს, ყლორტს თუ ფესვს, მას შეუძლია დაივიწყოს თავისი ფუნქცია და გახდეს ახალი, სრულიად განსხვავებული ქსოვილის ნაწილი.

კალმების გამრავლებისას, ეს ჩანს იმაში, რომ ახალი ფესვები მოულოდნელად ჩნდება გასროლიდან. იზრდება, თუმცა არ არსებობს უჯრედები, რომლებიც დისტანციურადაც კი ახლოს არის ფესვებთან აქვს. ეს ფენომენი ასევე ცნობილია როგორც ცოცხალი მცენარეული უჯრედების „ტოტიპოტენცია“. რაც უფრო ახალგაზრდაა უჯრედები, მით უკეთესად მუშაობს მცენარეთა უჯრედების ეს რეპროგრამირება.

ბოსტნეულის ხელახალი ზრდის საფუძველი

ვეგეტატიური გამრავლება ასევე არის საფუძველი რეგრაუნები - ანუ მცენარეული ნარჩენების ხელახალი ზრდა. მაგალითად, კბილი ადვილად ამოიღეთ ნიორიდან და დაჭერით მიწაში. ცოტა დრო გადის, ნივრის ახალი ბოლქვი გაიზრდება. მაგრამ სამზარეულოში ფანჯრის რაფაზე მწვანილიც კი შეიძლება დამოუკიდებლად დამზადდეს და ცხარე მარაგები უზრუნველყოფილი იყოს.

მცენარეული ნარჩენების ხელახალი ზრდის სრულყოფილება მიიღწევა მცენარის მოჭრილი ზედა ნაწილების მოცილებით. ანანასი ან კოლრაბი იყოს გადამუშავებული. ყლორტების ეს ნაწილები ასევე შეიძლება უბრალოდ ჩადოთ სუბსტრატში, ორგანული ნარჩენების ურნაში გადასვლის ნაცვლად. თუ ეს კარგად და თანაბრად ტენიანია, გარკვეული პერიოდის შემდეგ სუბსტრატში ამოჭრილი ზედაპირიდან ფესვები წარმოიქმნება და ახალი მცენარე გაიზრდება. იგივე ეხება სალათებს. თუ სალათის თავის ქვედა, ნამდვილად არასაჭმელი ნაწილი კარგად ტენიან სუბსტრატშია მოთავსებული, მისგან სალათის სხვა თავი წარმოიქმნება.

თუმცა, ძირითადად, მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველსაყოფად, რომ მცენარეული გამრავლების მასალა ძალიან დიდხანს არ დარჩეს კუთხეში. რაც უფრო გრძელია შენახვა, მით მეტი ენერგია იფანტება და აღარ არის ხელმისაწვდომი ახალი შვილობილი მცენარის განვითარებისთვის. რაღაც მომენტში ქსოვილი აღარ არის საკმარისად სასიცოცხლო მნიშვნელობის მქონე რეგენერაციისთვის და წარმატებულ ასექსუალურ რეპროდუქციამდე.

საინტერესოა? მაშინ სცადე შენ თვითონ! ესენი 10 მცენარის გამრავლება მარტივად შეიძლება კალმით.