ეგზოტიკურად ჟღერს და ასეც არის. მაგრამ ტონკას ლობიო ასევე სულ უფრო პოპულარული ხდება ევროპაში. ჩვენ პლანტურაში ვიკვლევთ.
ტონკა- სახელი უკვე ტროპიკულ ტყეებს, ფერად ყვავილებს და დაბნეულ ჩიტებს ჰგავს და ამ ასოციაციაში სულაც არ ცდებით. რადგან ტონკას ხე (Dipteryx odorata) შთამბეჭდავი ხეა ამერიკის ტროპიკული რეგიონებიდან. ფაქტობრივად, ის საუკუნეების განმავლობაში კულტივირებული იყო ჩრდილოეთ სამხრეთ ამერიკაში, ამაზონის ტროპიკულ ტყეებში, კარიბის ზღვის აუზსა და გაიანაში. ხეები ამაყად 30 მეტრამდე სიმაღლეს აღწევს და გვირგვინის სახით ფართო ტილო აქვთ. მათ გასწვრივ ტონკას ლობიო ცვივა. მკაცრად რომ ვთქვათ, ეს საერთოდ არ არის ლობიო, არამედ თესლი ტონკას ხის ნაყოფში. მაგრამ თუ ფერად ხილზე ფიქრობთ, ამ შემთხვევაში ცდებით, რადგან მისი ფერია ტონკას ნაყოფი უფრო მეტად იცვლება ნაცრისფერიდან შავამდე და აღწევს დელიკატურ ზომას დაახლოებით ორიდან ხუთამდე სანტიმეტრი. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ნაყოფმა ოქროვით ბრწყინვა არ იცის, მისი კულტივირების ტერიტორიების მცხოვრებთათვის ის ბევრი ღირს. 1940 წლამდე ტონკა ლობიო იყო გავრცელებული ვალუტა ვენესუელას ადგილობრივ მოსახლეობაში და დღემდე ასეა. დღეს ტონკას ლობიო ატარებენ როგორც დამცავ ამულეტს დაავადებებისგან ან საფულეში იღბლიანი ხიბლი. სიტყვა "ტონკა" მომდინარეობს მშობლიური ფრანგული გვიანას კარიბის ენიდან და ნიშნავს ხეს. ესპანურად ტონკას ლობიოს ეწოდება "კუმარი", რაც მიუთითებს ინგრედიენტ კუმარინზე. თავდაპირველად ინტერესი უფრო მეტად ტონკას ხეზე იყო, რომელსაც ხის გამო ხშირად ჭრიდნენ. ეს არა მხოლოდ ძალიან გამძლეა, არამედ განსაკუთრებულია მისი თვალწარმტაცი, მუქიდან ნარინჯისფერ-წითელ მოციმციმე შეფერილობით. თუმცა, ამასობაში ტონკას მარცვლებზე მოთხოვნაც იზრდება, განსაკუთრებით კვების, ასევე კვების და კოსმეტიკური მრეწველობის მრეწველობაში. ეს ალბათ იმით არის განპირობებული, რომ ის აფრქვევს მიმზიდველ არომატულ-ტკბილ სურნელს, ბურბონის ვანილის შედარებას.
სინონიმები: Counarouna odorata, Dipteryx odorata, Coumarou ან cumarú
ტონკას ლობიოს გაშენება
ტონკას ხე ეკუთვნის პარკოსნებს, უფრო სწორედ პარკოსანთა ოჯახს (Fabaceae), რომელშიც შედის ბარდაც. ხის პეპლის ფორმის, მეწამული ან ვარდისფერი ყვავილებიც კი ძალიან ჰგავს ბარდას და მათთვის დამახასიათებელია ყვავილობის პერიოდი გვიან გაზაფხულიდან ზაფხულის ბოლომდე მცენარეთა ოჯახი. ყვავილობის შემდეგ საკვერცხედან ამოდის მანგოს მსგავსი ნაყოფი ტყავისებრი კანითა და უგემოვნო ხორცით. იგი შეიცავს ერთ, ნუშის ფორმის თესლს - ტონკას მარცვლს. ლობიოს არომატი ვანილის მსგავსია და ექსტრაქტები გამოიყენება როგორც კულინარიულ სანელებლად, ასევე სამკურნალო მიზნებისთვის.
დღესაც ნიგერია და ვენესუელა ტონკას მარცვლების ყველაზე დიდი ექსპორტის მქონე ქვეყნებია. ხეები ასევე იზრდება საკვები ნივთიერებებით ღარიბ ნიადაგში და ურჩევნიათ მზიანი ადგილები, მაგრამ საჭიროებენ კარგად დრენირებულ ნიადაგს. მიუხედავად ამისა, ტონკას ხე ყველაზე კარგად ხარობს, როდესაც კულტივირებულია ძალიან ნეშომპალა ნიადაგში.
18-ის ბოლოს მე-19 საუკუნის ბოლოს ტონკას ხის პირველმა თესლებმა იპოვეს გზა ევროპაში და გაშენდნენ საფრანგეთში სათბურებში. ჩვენს განედებში უკიდურესად რთულია ტონკას ხისთვის სასურველი კლიმატის შექმნა, თუნდაც სასათბურე მეურნეობაში, რის გამოც მის გაშენებას მხოლოდ პროფესიონალებს ვურჩევდით.
ტონკას მარცვლის დაკრეფა და შენახვა
როგორც კი ნაყოფი მომწიფდება და ტონკას ხეებიდან მაისში ჩამოვარდება, ლობიო შეიძლება ამოიღონ მყარი ნაჭუჭიდან და შეაგროვონ. იდეალურ შემთხვევაში, შეგიძლიათ მიაღწიოთ 15 კგ-მდე ტონკას ლობიოს მოსავალს თითო ხეზე. ტონკას მარცვლები რომის სასურველ სურნელს იღებენ რომში გაჟღენთვით, სანამ თვეობით გაშრება. გაშრობის შედეგად წარმოიქმნება ტონკას ლობიოს ტიპიური მოყავისფრო-შავი და ნაოჭების კანი. ტონკას მარცვალი უნდა ინახებოდეს მშრალ და გრილზე, რათა დიდი ხნის განმავლობაში შეინარჩუნოს თავისი დიდი არომატი. მჭიდროდ დასაკეტი ქილა ან მუქი ხრახნიანი ქილა საუკეთესოდ შეეფერება ამისთვის.
ინგრედიენტები და მათი ეფექტი
ტონკას მარცვლის ყველაზე ცნობილი ინგრედიენტი არის კუმარინი, რომელიც მოდის ლაქტონების კლასიდან. ასევე იძლევა ახალ თივას და მერქანი მისი ტიპიური ცხარე სუნი. კუმარინის საშუალო შემცველობა არის ორიდან სამ პროცენტამდე, მაგრამ ასევე შეიძლება მიაღწიოს პიკს ათ პროცენტამდე. კუმარინი დიდი ხანია ეჭვმიტანილი იყო კანცეროგენად, თირკმელებისა და ღვიძლისთვის. ამ მიზეზით, ტონკას მარცვალი გერმანიაში გარკვეული დროით აკრძალეს. 1991 წლიდან ეს აკრძალვა მხოლოდ შეზღუდული ფორმით არსებობდა. ერთის მხრივ, ეს გამოწვეულია იმით, რომ კანცეროგენული ეფექტი ხდება მხოლოდ ხელოვნურად წარმოებული კუმარინის ძალიან მაღალი დოზებით. დადასტურებულია, მეორეს მხრივ, ტონკას მარცვალი სპეციალურად მკურნალობს სამხრეთ აფრიკაში ისე, რომ კუმარინის შემცველობა ნიჟარები. მიუხედავად ამისა, უმჯობესია არ გადააჭარბოთ კუმარინის მაქსიმალურ დოზას 0,1 მგ სხეულის წონის თითო კილოგრამზე. 500 მგ ჭარბი დოზით 1 კგ სხეულის მასაზე, ამ ნივთიერებას აქვს ტოქსიკური ეფექტი და იწვევს ძალადობას. თავის ტკივილი, ღებინება, თავბრუსხვევა, ძილიანობა, ცენტრალური დამბლა და სუნთქვის უკმარისობა უარეს შემთხვევაში კომა. თუმცა, რადგან სამზარეულოში მხოლოდ უკიდურესად მცირე რაოდენობით გამოიყენება (სურნელის აფეთქება უზარმაზარია), კუმარინით მოწამვლა ნაკლებად სავარაუდოა.
ტონკას ლობიო უკვე ითვლებოდა სხეულის, გონებისა და სულის ბუნებრივ საშუალებად სამხრეთ ამერიკის ადგილობრივები. თანამედროვე მედიცინაში კუმარინი გამოიყენება როგორც ტკივილგამაყუჩებელი და სისხლის გამათხელებელი საშუალება. ამავდროულად, ის ასტიმულირებს ორგანიზმში სეროტონინის გამომუშავებას. უპირველეს ყოვლისა, ალტერნატიული მედიცინა იყენებს დამამშვიდებელ და დამამშვიდებელ ეფექტს და დანიშნავს კუმარინს უძილობისა და კუჭ-ნაწლავის ჩივილების დროს. ტონკას ლობიოს ეთერზეთს აქვს ტკივილგამაყუჩებელი, კრუნჩხვის საწინააღმდეგო და გამათბობელი თვისებები დაძაბული და მტკივნეული კუნთებისთვის.
კუმარინის მისაღებად საჭიროა ეთანოლი, რადგან მას აქვს მხოლოდ შეზღუდული ხსნადობა წყალში.
გამოიყენეთ სამზარეულოში
ტონკას მარცვლის უნიკალური არომატი ხშირად აღწერილია, როგორც ვანილის, ნუშის, მსხლის და თუნდაც ახალი თივის კომბინაცია. ზუსტად ამ სურნელს იყენებდნენ წლების განმავლობაში პარფიუმერული წარმოებისთვის. ეს უნიკალური არომატის კომბინაცია ახლა ზეიმობს შესვლას ამ სამყაროს სამზარეულოებში. ტონკას მარცვლები ხშირად გამოიყენება დესერტების მომზადებაში რთული და უნიკალური ვანილის არომატის შესაქმნელად. მაგრამ თქვენ ასევე შეგიძლიათ მოხარშოთ ისინი რძით ან ნაღებით და გამოიყენოთ ნაყინის, შოკოლადის ან მასკარპონეს დესერტების მოსაწყობად. მაგრამ ტონკას ლობიო ასევე იძლევა გულიან კერძებს, როგორიცაა კარტოფილის პიურე, სოუსები და სუპები, რაც გარკვეულ რამეს იძლევა.
