Eenhuizige, tweehuizige en hermafrodiete planten

De verscheidenheid aan plantenbloesems is nauwelijks beheersbaar. Daarom is er de classificatie dat planten eenhuizig, tweehuizig of hermafrodiet kunnen zijn.

Het jargon dat botanici gebruiken kan soms wat verwarrend zijn. De termen "eenhuizig", "tweehuizig" en "hermafrodiet" worden vaak gehoord in verband met bestuiving en vruchtzetting. Ze beschrijven de verspreiding van vrouwelijke en mannelijke bloemorganen op de plant. Maar wat betekenen de termen en wat kunnen wij als tuinders er uit afleiden? Dit artikel geeft duidelijkheid en geeft waardevolle praktische tips voor uw tuin.

Trouwens: Ongeacht de overvloed aan planten kunnen ze zowel door wind of water als door insecten worden bestoven. Alle soorten worden geleverd met verschillende soorten bestuiving voordat.

Wat zijn eenhuizige planten?

Eenhuizige planten dragen zowel volledig mannelijke als volledig vrouwelijke bloemen. Mannelijke bloemen bevatten meeldraden die stuifmeel dragen. Vrouwelijke bloemen zijn te herkennen aan de vruchtbladen, de zogenaamde stamper, op de stempel waarvan het stuifmeel wordt overgebracht. Eenhuizige planten zijn daarom te herkennen aan het feit dat ze twee verschillende soorten bloemen vormen.

Tip: De eenhuizigheid van planten wordt ook wel eensgezindheid genoemd in de technische taal, die uit het Oudgrieks komt en vrij vertaald betekent "enkel" en "huis". Er wordt bedoeld dat mannetjes en vrouwtjes in hetzelfde huis staan, d.w.z. dat bloemen van beide geslachten aan dezelfde plant zitten.

De mannelijke en vrouwelijke bloemen van eenhuizige planten verschijnen echter niet altijd op hetzelfde moment, op dezelfde tak of zelfs op elke leeftijd van het gewas. Want zelfs als een plant beide bloemsoorten ontwikkelt, moet inteelt meestal worden vermeden om gezonde nakomelingen te krijgen. Daarom ontwikkelen veel eenhuizige planten eerst de bloemen van het ene geslacht en vervolgens de bloemen van het andere geslacht op verschillende tijdstippen (dichogamie).

Als alternatief scheiden ze bloemsoorten ruimtelijk door op verschillende locaties op de plant te staan. In de regel worden de mannelijke bloemen die stuifmeel geven dan hoog gerangschikt, zodat hun stuifmeel ver van hun eigen vrouwelijke bloem wordt weggeblazen.

Het komt ook voor dat planten pas beide soorten bloemen ontwikkelen als ze oud zijn: het is belangrijk om fruit te ontwikkelen geef dan de volledig ontwikkelde, volwassen planten op - de jongere exemplaren in het stuifmeel doneren Omgeving.

Last but not least kunnen zelfbevruchting en inteelt ook worden voorkomen door een genetische barrière: Zogenaamde steriliteitsgenen blokkeren de groei van de pollenbuis in de eierstok van het vrouwtje Bloesem.

Voorbeelden van eenhuizige planten

Eenhuizige planten omvatten veel van onze wilde en gecultiveerde planten, maar ook enkele exotische planten:

eenhuizige bomen

• Kaak (Pinus)
• lariks (larix)
• hazelaar (Corylus avellana)
• walnoot (Juglans regia)
• els (alnus)
• haagbeuk (Carpinus betulus)
• berk (Betula)
• De meeste coniferen (coniferen)
• kastanje (Castanea sativa)

Eenhuizige groente

• watermeloen (Citrullus lanatus)
• Maïs (Zea mays)
• Komkommer (Cucumis sativus)
• pompoen (Cucurbita spec.)
• courgette (Cucurbita pepo convar. giromontiina)

Sommige planten waren oorspronkelijk tweehuizig, maar werden geselecteerd op eenhuizigheid, d.w.z. bewust veredeld. Dit heeft als voordeel dat een kweker geen mannelijke planten hoeft te verzorgen die niet produceren - alleen vruchtdragende exemplaren. De Edele Wijnstok (Vitis vinifera) en echte hennep (Cannabis sativa) zijn twee voorbeelden van gekweekte eenhuizige planten.

Planttips

Bloei van de plant vindt zelfs plaats als bemesting niet mogelijk is. Dus als je gewoon wilt genieten van de sierwaarde van mooie bloemen, hoef je bij het planten van eenhuizige planten niets bijzonders te bedenken. Maar als je fruit wilt oogsten van een plant die eenhuizig is, moet je dat van tevoren weten. Waar het om gaat is of het zelfvruchtbaar is of stuifmeel van een vreemd, genetisch verschillend individu nodig heeft om gezonde zaden te vormen.

eenhuizige noten: Kastanjes, hazelnoten en walnoten groeien bijvoorbeeld dichogaam - mannelijke en vrouwelijke bloemen verschijnen niet tegelijkertijd. Als er geen geschikte stuifmeeldonor in de buurt is, kan de vruchtzetting klein of helemaal afwezig zijn.

Eenhuizige groenten: Cucurbitaceae zoals komkommer, courgette en pompoen zijn in staat tot zelfbestuiving. Kruisbestuiving kan echter de vruchtzetting verbeteren. Maïs is een kruisbestuiver, dus tenzij de buren maïs verbouwen, moeten er twee verschillende variëteiten worden gekweekt. Kortom, een grote variëteit aan rassen heeft vaak een positief effect op de opbrengst.

Wat zijn hermafrodiete planten?

Terwijl pure vrouwelijke en pure mannelijke bloemen worden gevormd in eenhuizige planten van hetzelfde geslacht, hebben hermafrodiete planten slechts één type bloem - namelijk hermafrodiet. Deze bevatten dus zowel de mannelijke als de vrouwelijke bloemorganen: vruchtbladen en meeldraden.

Het feit dat beide organen zo dicht bij elkaar staan, betekent echter niet dat hermafrodiete bloemen zichzelf kunnen bevruchten. Er zijn zelfvruchtbare en niet-zelfvruchtbare hermafrodiete planten.

Als het hermafrodiete individu zelfvruchtbaar is, vindt bestuiving vaak plaats wanneer de bloem gesloten is - uiterlijk echter wanneer een insect rond de bloem beweegt en nectar verzamelt. Stuifmeel wordt overgebracht naar je eigen stigma en bevrucht het. In veel gevallen wordt inteelt echter ook bij hermafrodiete planten vermeden: bijvoorbeeld door de reeds genoemde steriliteitsgenen, soms ook in combinatie met zogenaamde heterostylie. Bij primula's is dat heel mooi te zien: er zijn bloemen met korte en die met lange stampers, wat kruisbestuiving bevordert en zelfbestuiving remt.

Zelfbevruchting is echter ook mogelijk: dit wordt autogamie genoemd. In veel tuinen vinden we autogame, d.w.z. zelfvruchtbare planten. Bijvoorbeeld tomaten (Solanum lycopersicum), aardbeien (Fragaria x ananas) en de meeste kersen (prunus spec.) zijn zelfvruchtbaar, dus ze hebben geen bestuivingspartner nodig.

tip: De overgrote meerderheid van de planten is eenhuizig of zelfs hermafrodiet, namelijk ongeveer 95%. Overigens zijn hermafrodiete planten ook per definitie eenhuizig: mannelijke en vrouwelijke bloemorganen zitten immers aan dezelfde plant.

Voorbeelden van hermafrodiete planten

De meeste van onze inheemse planten en nuttige planten vormen hermafrodiete bloemen:

• appelbomen (straf specificaties.)
• perenbomen (Pyrus specificaties.)
• Kersenbomen (prunus specificaties.)
• rozen (roze)
• olijfbomen (Olea europaea)
• De meeste groenten
• Veel sierplanten, bijvoorbeeld madeliefjes (Bellis perennis)

Gebruikstips

Zelfs bij hermafrodiete planten is het belangrijk om te weten of ze zichzelf met succes kunnen bevruchten als fruit en zaden moeten worden geproduceerd. Als niet de vrucht van een groente, maar een ander orgaan wordt gewenst, geoogst of gegeten als versiering, hoeft er natuurlijk geen partner te worden gezocht voor de bevruchting.

Voorbeelden van zelfvruchtbare hermafrodiete gewassen:

• Tomaten (Solanum lycopersicum)
• aubergine (Solanum melangena)
• Paprika (Capsicum jaar)
• Veel bonen (phaseolus spec.)
• Erwten (Pisum sativum)
• Veldsla (Valerianella locusta)
• De meeste aardbeien (Fragaria x ananas)
• Alle zure kersen en enkele zoete kersensoorten: b.v. B. 'Stella' en 'Lapins'

Voorbeelden van kruisbestoven hermafrodiete gewassen:

• appels
• De meeste zoete kersen
• pastinaak (Pastinaca sativa)
• prei (Alliumporrum)
• Koolplanten (Brassicacaea)

Het bloeivenster is vaak niet erg lang. Om kruisbestuiving te laten slagen, moeten de bloeitijden van de gekozen soorten elkaar natuurlijk overlappen. Daarom zijn er voor veel planten bestuivingstabellen om erachter te komen welke soorten geschikt zijn als bestuiver.

Tip - Stimuleer bestuiving: Ongeacht of planten eenhuizig, tweehuizig of hermafrodiet zijn: kruisbestuiving leidt in de meeste gevallen tot een hogere kwaliteit fruit en vaak ook tot een hogere opbrengst. Omdat bestuiving in zoveel gevallen door insecten wordt gedaan, stimuleren zowel hoveniers als professionele groente- en fruittelers de bestuiving door insecten aan te trekken. Wil je ook insecten in je tuin stimuleren met een bloemenweide, lees dan ons artikel op Creatie van bloemenweiden lezen. We presenteren onder andere onze Plantura bijenweide die zaden van meer dan 20 verschillende planten bevat en daarmee een goede basis is voor een ecologisch waardevol bloeigebied.

Trouwens: Planten classificeren als eenhuizig, tweehuizig en hermafrodiet is slechts een poging van een botanicus om een ​​systeem in de variabiliteit van de natuur te onderscheiden. Maar zoals altijd bevestigen uitzonderingen de regel, want geen enkel botanisch systeem past als gegoten bij de werkelijkheid. Gemengde vormen komen vaak voor. Een voorbeeld is de paardenkastanje (Aesculus hippocastanum), die zowel hermafrodiete, puur mannelijke als puur vrouwelijke bloemen kan vormen. Andere planten zijn in staat hermafrodiete, mannelijke of vrouwelijke bloemen te produceren.

Wat zijn tweehuizige planten?

Slechts ongeveer 5% van de planten is tweehuizig - dat wil zeggen, met mannelijke en vrouwelijke bloemen op verschillende exemplaren. Er zijn dus puur mannelijke en puur vrouwelijke planten. Tweehuizig heeft voor de plant het voordeel dat zelfbestuiving en dus inteelt volledig uitgesloten zijn. Een individu kan alleen worden bevrucht door of bevrucht door een ander. Dit garandeert een regelmatige genetische vermenging. In het geval van tweehuizige plantensoorten kan vruchtvorming alleen worden waargenomen bij de vrouwtjes, terwijl de mannetjes voldoende stuifmeel produceren.

Tip: De tweehuizigheid van planten wordt in technisch jargon ook wel tweehuizig genoemd, dat uit het Oudgrieks komt en vrij vertaald "tweemaal" en "huis" betekent. De geslachten zitten dus in "twee huizen", namelijk op twee verschillende planten.

Voorbeelden van tweehuizige planten

Tweehuizige tuinplanten:

• wilg (Salix Caprea)
• hulst (ilex spec.)
• ginkgo (Ginkgo biloba) – meestal worden alleen mannetjes geplant
• duindoorn (Hippophae rhamnoides)
• kiwi (Actinidia deliciosa) – er zijn ook eenhuizige varianten
• Kamp (stilte dioica)
• wateraardbei (Potentialla futicosa) - meestal worden alleen vrouwtjes geplant
• hop (Humulus lupulus)
• taxus (Taxus baccata)
• skimmie (Skimmia japonica)
• Spinazie (Spinacia oleracea)
• Sommige soorten watermeloen
• asperges (Asperges officinalis)

Planttips

Als het doel van het planten is om de vrucht te oogsten of te bewonderen, moeten zowel vrouwtjes als mannetjes in tweehuizige planten worden geplant om vruchtzetting te laten plaatsvinden. Vaak zijn een paar mannelijke planten voldoende voor de stuifmeelproductie om veel vrouwtjes te bevruchten.

Vruchtzetting is voor sommige planten wenselijk: wie wil er nu zonder de rode bessen van taxus, stokroos of skimmia, laat staan ​​lekkere duindoorn of kiwi? Bij andere planten kan bemesting beter vermeden worden. Ginkgo-vrouwtjes vormen een aantal zeer onaangenaam stinkende vruchten - daarom worden meestal alleen mannelijke ginkgo's geplant.

Van een deel van de gepresenteerde planten zijn slechts enkele variëteiten zo veredeld dat ze zelfvruchtbaar of op zijn minst eenhuizig zijn om de teelt te vereenvoudigen.

Weet u niet precies hoe de termen "plantensoort" en "plantenras" van elkaar verschillen? Lees dan meer in ons speciale artikel over wat precies de Verschil tussen plantensoorten en variëteiten is.