Stekken & vegetatieve vermeerdering van planten

Vegetatieve vermeerdering is een geweldige manier om planten te vermeerderen zonder zaden, of om plantaardig afval terug te laten groeien.

Planten hebben een groot vermogen: ze kunnen een hele plant opnieuw laten groeien uit enkele of zelfs gescheiden plantendelen. Dit maakt zogenaamde vegetatieve vermeerdering mogelijk. Omdat dit voor de voortplanting van planten niet afhankelijk is van zaden, wordt dit ook wel ongeslachtelijke of ongeslachtelijke voortplanting genoemd. De nieuw gecreëerde nakomelingen zijn identieke klonen van de moederplant. De dochterplant en zijn voorouder hebben precies dezelfde genetische identiteit. Dit is vooral handig voor tuinders die een enkele plant met bijzondere eigenschappen hebben en deze graag willen vermeerderen. Door vegetatieve vermeerdering kunnen ze ze verkrijgen, terwijl door zaadvermeerdering veranderingen zouden optreden in de eigenschappen van de nakomelingen van de plant.

Vegetatieve vermeerdering: voorbeelden en diversiteit

Vegetatieve vermeerdering kan op verschillende manieren. Kindels zijn kleine zelfstandige plantjes die zich ontwikkelen op uitlopers van de moederplant. Ze kunnen eenvoudig worden gescheiden en gaan direct in onafhankelijkheid. Om deze vorm van vermeerdering succesvol af te ronden, hoeft er niet aan speciale wensen te worden voldaan. De kleine plantjes die zich op de moederplant ontwikkelen kunnen net als hun voorouders worden behandeld.

Ook als fruitbomen, tomaten of komkommers worden geënt op een onderstam met gunstige en gewenste eigenschappen, is dit een vorm van ongeslachtelijke voortplanting. De meest voorkomende entmethoden zijn enten en ontluiken. Afhankelijk van de entmethode en de te enten soort vindt de enting op verschillende tijdstippen van het jaar plaats.

Sommige plantensoorten vormen ondergrondse opslagorganen van verschillende typen. Ze kunnen ontkiemen en uitgroeien tot nieuwe planten. Voorbeelden zijn uien en aardappelknollen. Ook uien, knoflook, aardappelen en dergelijke zijn voorbestemd voor vegetatieve vermeerdering. Hiervoor worden de verdikte ondergrondse opslagorganen in het voorjaar eenvoudig in de grond gezet en vindt de ontwikkeling zijn gang.

Met een beetje menselijke hulp kunnen echter ook klonen worden gekweekt uit de moederplant en worden voorbereid op onafhankelijkheid. Moss-off is zo'n langzame loslating van een houtachtige scheut van de moederplant. Hiervoor wordt een inkeping gemaakt, die bijvoorbeeld met een steen wordt opengehouden. Vochtig mos wordt om de gecreëerde wond gewikkeld en omwikkeld met huishoudfolie. Wortels vormen zich uit de wond in de mosbal. Als er voldoende wortels zijn, kan de houtige scheut onder de nieuw gevormde wortels worden afgesneden en vervolgens worden opgepot. Buitengewone zorg is voortaan niet meer nodig.

stekken vermeerderen

Maar de vorm bij uitstek van vegetatieve vermeerdering is waarschijnlijk het kweken van nieuwe planten stekken. Vooral bladstekken, maar ook scheutstekken worden vaak gebruikt. Soorten die via bladstekken kunnen worden vermeerderd, kunnen worden verwijderd van individuele bladeren die in het substraat worden geplaatst. Uit het blad zullen dan meerdere kleine plantjes ontstaan. Bij vermeerdering via entstekken moet onderscheid worden gemaakt tussen entpuntstekken en deelstekken. In het laatste geval wordt elk deel van de shoot gebruikt als een snede. Voorwaarde is dat de stek minimaal één bladknop bevat, een zogenaamde knoop. Dit zorgt voor een gunstig gehalte aan de voor de beworteling benodigde fytohormonen en leidt tot de vorming van bladmassa en nieuwe scheuten na de beworteling.

Scheutpuntstekken zijn de bovenste vijf tot tien centimeter van het bovenste deel van de scheutpunt. Afhankelijk van de plantensoort bevatten ze de eerste twee tot drie bladeren of bladparen. Als de bladeren worden ingekort, vermindert dit de transpiratie en dus de waterbehoefte van de stekken. Anderzijds zijn de bladeren een belangrijke bron van koolhydraten, die nodig zijn tijdens de energie-intensieve bewortelingsfase. Daarnaast wordt de kans op besmetting met schimmels vergroot door de bladeren in te korten. Daarom moet altijd worden overwogen of de bladeren van de stekken echt te groot zijn en of inkorten zinvol is.

Stekken opkweken: optimale omstandigheden

Het snijden van de stekken betekent stress. Het is daarom belangrijk dat tijdens de beworteling optimale omstandigheden heersen, zodat de afgesneden delen van de plant uitgroeien tot zelfstandige planten. We geven een leidraad voor de optimale omstandigheden tijdens de bewortelingsfase:

• stekkennietopslaan

Bewaar stekken zo kort mogelijk. Hoe langer de opslag duurt, hoe moeilijker de beworteling wordt. De afbraak van koolhydraten en andere ongunstige invloeden verminderen het bewortelingssucces als de stekken lang worden bewaard.

• Wat te doen als het is opgeslagen?

Als de stekken toch worden bewaard, kun je dit het beste in de koelkast doen. Bevochtig de stekken vooraf en wikkel ze in een geperforeerde plastic zak. Hierdoor kunnen gassen geproduceerd door de stekken nog steeds circuleren.

• Stekken direct in substraat

Het is beter om de stekken direct in het substraat te zetten dan in een glas water. In een glas water ontwikkelen de stekken eerst speciale waterwortels. Deze hebben echter geen zin wanneer ze in het substraat worden gestoken, omdat ze veel minder fijn en vertakt zijn en daarom geen water of voedingsstoffen uit de grond en het substraat kunnen opnemen.

• Het juiste substraat

Speciale substraten voor de opkweek van stekken zijn verkrijgbaar in speciaalzaken. Deze zijn zeer goed doorlatend voor water en hebben daarom niet de neiging tot wateroverlast. Verder heeft naast de goede luchthuishouding het gebrek aan voedingsstoffen in deze substraten een positief effect op de wortelvorming. Een speciaal teeltsubstraat zoals onze Plantura is het meest geschikt Biologische kruiden & zadengrond.

• Na het plakken goed water geven

Als de stekken vastzitten in het substraat, moeten ze goed worden bewaterd. Hiervoor kun je het beste zoutarm water gebruiken; indien beschikbaar, bij voorkeur regenwater.

• Zorg voor een hoge luchtvochtigheid

Stekken hebben een probleem: ze hebben water nodig, maar hebben nog geen wortels om het op te nemen. Het is daarom noodzakelijk om de transpiratie – oftewel de verdamping van water – van de stekken te verminderen. Dit kan worden bereikt door de luchtvochtigheid rond de stekken te verhogen. Een minikas is hiervoor ideaal. Deze past ook op elke vensterbank.

• Veel licht en warmte

Tijdens de bewortelingsfase hebben de stekken veel licht nodig. Daarom is het late voorjaar of de vroege zomer de beste tijd om stekken te vermeerderen. Want dan is er voldoende natuurlijk licht en is er geen extra belichting nodig. Temperaturen rond de 20 °C zijn optimaal. Een iets hogere temperatuur in het wortelgebied bevordert ook de beworteling. Hiervoor worden speciale verwarmingsmatten aangeboden.

• Acclimatiseer geroote stekken

Regelmatig dient te worden gecontroleerd of de eerste wortels op de stekken te zien zijn. Als dit het geval is, moeten ze geleidelijk worden gebruikt en aangepast aan de normale omgevingsomstandigheden. Hiervoor wordt het deksel van de minikas steeds langer en langer verlaagd totdat de kap uiteindelijk neer blijft.

• Stekken bemesten

Tijdens de acclimatisatie worden de stekken voor het eerst voorzien van een standaard complete voedingsmeststof. Het substraat voor de stekken is zeer arm aan voedingsstoffen en de nodige voedingsstoffen moeten worden aangevoerd om de jonge planten weer te laten ontkiemen.

• Gewortelde stekken planten

Als de stekken goed geworteld zijn en weer uitlopen, is het tijd om ze op te potten in een voedingsrijk substraat en een grotere pot. Als alternatief kunnen de jonge planten nu ook in het bed worden uitgeplant. Of het nu opgepot of uitgeplant is - het moet daarna goed worden bewaterd.

Nu je alles weet over vermeerdering uit stekken, is het tijd om zelf je kamerplanten te gaan vermeerderen. In dit artikel vind je onze top 10 van de Kamerplanten voor vermeerdering door stekken.