Bestuiving: de verschillende soorten kort uitgelegd

De bestuiving van verschillende planten kan heel verschillend werken, bijvoorbeeld als windbestuiving of insectenbestuiving. Wat kruisbestuiving en zelfbestuiving inhoudt, lees je hier.

Hoe was dat ook alweer met de bijen en de bloemen? Veel mensen zijn hun biologielessen op school al lang vergeten en weten niet hoe planten zich eigenlijk voortplanten. Dus hier komt de kleine, onschuldige verlichting over windbestuivers, dierlijk bloed, zelf- en kruisbestuiving. Omdat de planten op veel verschillende manieren van elkaar houden.

Wat is bestuiving?

Het proces van het overbrengen van stuifmeel naar het stigma of de zaadknop wordt bestuiving genoemd. Hier komen, net als bij mensen, twee gehalveerde genen heel dichtbij: één in het mannelijke stuifmeel, één in de vrouwelijke eierstok. Als alles goed gaat, ontkiemt het stuifmeel, groeit meerdere dagen door de stijl van de bloem met zijn stuifmeelbuis en bereikt uiteindelijk de zogenaamde embryozakcel. Dit is waar de twee cellen samensmelten en het genetische materiaal dat ze bevatten wordt gecombineerd.

Welke soorten bestuiving zijn er?

Op de vraag welk stuifmeel een plant kan bevruchten, zijn er twee mogelijke antwoorden: zelfbestuiving en kruisbestuiving.

zelfbestuiving

Bij zelfbestuivers kan de combinatie van eierstok en stuifmeel van dezelfde plant aanleiding geven tot eitjes. Dit heeft als voordeel dat uit slechts enkele individuen snel een hele kolonie kan ontstaan. Pionierplanten behoren dan ook vaak tot de zelfbestuivers.
Voorbeelden van zelfbestuiving: Klein sneeuwklokje (Galantus nivalis), gerst (Hordeum vulgare), bonen (Phaseolus vulgaris), erwten (Pisum sativum)

kruisbestuiving

Kruisbestuivers kunnen zichzelf niet bevruchten: stuifmeel en eierstokken moeten van verschillende individuen van een soort komen om bevruchting te laten plaatsvinden. Dit heeft als voordeel dat de genetische variabiliteit en daarmee het aanpassingsvermogen van deze planten zeer hoog is.
Voorbeelden van kruisbestuiving: sleutelbloemen (Primula), kattenstaart (Lythrum salicaria), Klaverzuring (Oxalidaceae), irissen (iris), verstandig (Salvia), Maïs (Zea mays)

Sommige planten hebben de neiging tot zelfbestuiving, andere tot kruisbestuiving - sommige kunnen beide even goed. Kruisbestuiving komt echter veel vaker voor. Of een plant zelfbestuivend of kruisbestuivend is, zegt overigens niets over of dat zo is Bestoven door insecten, wind, vleermuizen, vogels of zelfs water: alle combinaties zijn mogelijk mogelijk. De meeste planten zijn zeer effectief in het voorkomen van zelfbestuiving. Kruisbestuivers hebben namelijk het voordeel dat de nieuwe seksuele combinatie met het genoom van een andere plant resulteert in een winstgevende vermenging van de eigenschappen. Hierdoor kunnen de nakomelingen van de planten zich aanpassen aan nieuwe omgevingsomstandigheden.

Tip van een expert: Dat een plant zichzelf niet bevrucht, wordt in de natuur bepaald door verschillende mechanismen gegarandeerd: over verschillende bloeitijden voor mannelijke en vrouwelijke bloemen op een plant, zoals dat hazelnoot (Corylus avellana). Of de bloemen van verschillende individuen zijn zo gestructureerd dat een bestuivend insect altijd eerst het stuifmeel van een andere plant op de stempel afschraapt voordat het bij het stuifmeel kan komen. Een enzymatische zelfsteriliteit is ook mogelijk: hier wordt ofwel verhinderd dat het stuifmeel ontkiemt of de pollenbuis wordt in de stijl gestopt door gespecialiseerde enzymen voordat deze de eierstok vormt bereikt. Meer over de eigenaardigheden van de bloemen van eenhuizige, tweehuizige en hermafrodiete planten vindt u in ons speciale artikel.

bestuiving door insecten

Veel planten zijn voor hun bestuiving afhankelijk van insecten. Dit wordt ook wel “insectenbloei” genoemd. De term wordt duidelijk als je naar de bloemen van deze planten kijkt: allemaal insecten Bestoven planten hebben felgekleurde, sterk geurende of anderszins insectenvriendelijke aantrekkelijke bloemen. Overigens zijn veel planten gespecialiseerd in "hun" bestuivers - en andersom geldt hetzelfde: bloemvorm en diepte, Nectarsamenstelling, vlieghoogte en afstand van de insecten, timing van bloei en uitkomen van de insectenlarven zijn nauwkeurig Gestemd. de bijen bestuiving is zeker bij iedereen bekend. Maar ook vlinders, vliegen, motten en vele anderen zijn belangrijke bestuivers. Deze kleine nuttige insecten kunnen worden gekweekt met insectvriendelijke zaadmengsels zoals de Plantura bijenweide, naar de Plantura vlinderbijeenkomst of de Plantura nuttige insectenmagneten ondersteund worden.
Voorbeelden van bestuiving door insecten: fruitbomen zoals appel (straf), Peer (Pyrus) en kers- (prunus), Gelukskruid (longontsteking), aronskelk (aronskelk), lindebomen (Tilia), kastanjes (aesculus), weideklaver (Trifolium pratense).

wind bestuiving

Windbestuiving in planten wordt beschouwd als het archetype van bestuiving. In oerbossen werd stuifmeel uitsluitend door de wind van plant naar plant vervoerd. Windbestuivers zijn te herkennen aan hun lange, hangende katjes. Het stuifmeel stoft eruit als het waait en bereikt zo de onopvallende vrouwelijke bloemen. Deze vallen op het eerste gezicht niet op: vaak worden alleen zogenaamde littekentakken gevormd, waarop het stuifmeel kan landen. Bloemblaadjes of soortgelijke ornamenten ontbreken.
Voorbeelden van windbestuiving: hazelnoot (Corylus avellana), wilgen (Salix), elzen (alnus), berken (Betula)

Meer informatie over de bestuiving door bijen vindt u in ons speciale artikel.