Lichte en donkere ziektekiemen: lijst & verschillen

Steeds weer hoor je van donkere en lichte ziektekiemen. We onthullen precies wat het verschil is en welke plant tot welke groep behoort.

Als je planten uit zaden wilt vermeerderen, is het zelden genoeg om gewoon een hand in het zaad te steken een uitgegraven bed opgooien en hopen dat het in de zomer een weelderige groente- of bloementuin wordt is gegroeid. Afhankelijk van het plantengeslacht of de soort zijn er een paar dingen waar u op moet letten bij het zaaien, die individueel moeten worden aangepast voor een succesvolle vermeerdering. De ontluikende planten hebben voldoende water, zuurstof, warmte en ook nu nog voldoende zonlicht nodig. Afhankelijk van de plant zijn er verschillen in ontkiemingstemperatuur en -duur, evenals in de lichtomstandigheden die nodig zijn voor ontkieming. Afhankelijk van de gewenste lichtintensiteit en het lichtspectrum worden de planten vervolgens in twee groepen verdeeld.

We leggen het verschil uit tussen donkere en lichte kiemen en waar u bij het zaaien op moet letten, zodat de betreffende kieming optimaal ondersteund wordt. Ook hebben we de belangrijkste licht- en donkerkiemende planten voor je op een rijtje gezet.

Lichte en donkere ziektekiemen: verschillende lichtomstandigheden

Het zal voor velen geen verrassing zijn dat volwassen planten reageren op verschillende lichtomstandigheden. Maar zelfs als zaden nemen planten licht en zijn verschillende intensiteiten waar. De intensiteit of de energie in het licht hangt af van de golflengte van het licht - het lichtspectrum. Licht met een korte golflengte en hoge energie is blauw, terwijl licht met een lage golflengte met een lange golflengte donkerrood is. Het lichtspectrum wordt in de plant en in het zaad geregistreerd door eiwitten, zogenaamde fotoreceptoren. De resulterende veranderingen die optreden in het zaad worden fotomorfogenese genoemd. Dit proces is de voorwaarde voor ontkieming voor alle zaden.

Planten en hun zaden reageren op veranderingen in licht met behulp van zogenaamde fytochroomreceptoren. Deze sensorpigmenten registreren vooral de inval van rood licht: helderrood (HR bij 660 nm) en donkerrood (DR bij 730 nm). Blootstelling aan HR resulteert in omzetting van het fytochroom in de actieve DR-vorm. Als je nu belicht met DR, wordt het actieve DR-fytochroom weer omgezet in de inactieve HR-vorm. In het donker valt het DR-fytochroom terug naar het HR-fytochroom. De essentiële factor hier is de verhouding van fytochromen. Bij kieming en vele andere processen, zoals bloeminductie, is de verhouding van actief tot inactief fytochroom spelen een cruciale rol, namelijk de externe lichtomstandigheden reflecteren.
Blauw licht wordt geregistreerd door cryptochromen, die ook kunnen bijdragen aan of remmen van de kieming. Kieming wordt direct geactiveerd door transcriptiefactoren van genen via transmissie van lichtinformatie.

Alle planten hebben licht nodig om te ontkiemen. Verschillende plantensoorten hebben echter verschillende lichtintensiteiten of spectra nodig, die dienen als startsignaal voor ontkieming. Afhankelijk van het benodigde lichtspectrum worden planten onderverdeeld in twee groepen kiemsoorten: donkere kiemen en lichte kiemen.

Verschillende soorten zaden en claims

Lichtkiemers hebben voor kieming licht nodig met een hoge intensiteit in het bereik van blauw licht of fel rood licht. De zaden zijn meestal erg klein en bevatten daarom weinig opslagmateriaal, dat de zaailing tijdens het ontkiemen als energiebron gebruikt. Dienovereenkomstig, als het niet genoeg licht krijgt, zou het kleine plantje niet sterk genoeg zijn om zich een weg te banen door een laag grond wanneer het ontkiemt. De zaden beginnen dus niet eens te ontkiemen als ze ondergronds in het donker liggen. Om deze reden worden zaden van lichtkiemers op aarde gezaaid. Lichte kiemgroenten, zoals sommige slasoorten, ontkiemen bij hoge HR: DR-verhoudingen.

Bij donkere kiemen is het geheel anders: de zaden zijn meestal groot en dik. Dienovereenkomstig puilen ze uit met reservestoffen voor een sterke ontluiking. Een laag aarde erop is geen probleem. Integendeel, de aardlaag filtert of dempt het licht. Dit is nodig om het kiemproces in de zaden van donkere kiemen op gang te brengen. De zaden worden dus tijdens het zaaien in de grond gedrukt, maar alleen zo diep dat er nog voldoende kortegolflicht bij de zaden kan komen. Donkere kiemen zoals komkommers (Cucumis sativus) ontkiemen bij een lage HR: DR-verhouding (<0,02).

Zaaien en eisen van lichte kiemen

Het basisproces van het zaaien van lichtkiemen is voor alle plantensoorten hetzelfde en werkt als volgt:

• Maak de zaadpot schoon met een hoogwaardige potgrond zoals de Plantura Biologische Kruiden- & Zaadgrond vullen
• Overstroming potgrond
• Overtollig water afvoeren
• Zaai de zaden ongeveer 2 cm uit elkaar op de grond, druk alleen lichtjes om contact te maken met de grond
• Breng een dunne laag zand aan om het risico op schimmel te minimaliseren (maximaal zo dik als het zaadje zelf)
• Bedek het kweekvat met een foliekap om de luchtvochtigheid te verhogen
• Houd het substraat altijd vochtig maar niet nat (gebruik een waterverstuiver zodat de zaden niet wegspoelen)
• Lichte locatie, maar geen directe zon
• Verwijder na ontkieming eenmaal per dag de foliekap om te luchten en te acclimatiseren
• Verplant in kleine potten zodra het tweede paar bladeren zich vormt
• Potten afdekken met foliekap

Bij het zaaien van lichtkiemen is het cruciaal dat de zaden voldoende licht krijgen in het kortegolfbereik. Individuele aandacht moet dan worden besteed aan de kiemtemperatuur en het tijdstip van zaaien. Ook de kiemtijd kan aanzienlijk verschillen. Er zijn plantensoorten waarbij de eerste zaden al na een paar dagen ontkiemen en andere waarbij je enkele weken moet wachten op de eerste zaailing.

Als alternatief voor de zaadschaal kun je een zakdoek ook bevochtigen met water. De zakdoek wordt uitgespreid en de zaden worden erop uitgespreid. De doek wordt vervolgens dichtgevouwen zodat er een enkele laag vochtige zakdoek onder en bovenop de zaden ligt. Het geheel wordt in een transparante bak of zak gedaan en op een lichte plaats op de juiste temperatuur gelaten totdat de zaden ontkiemen.

Zaaien en claimen van donkere ziektekiemen

Afhankelijk van de plantensoort moet je ook bepaalde parameters individueel instellen voor donkere kiemen, maar in principe werkt het zaaien van donkere kiemen als volgt:

• Zaaitray reinigen met potgrond - bijvoorbeeld onze Plantura Biologische kruiden & zadengrond - vullen
• Geef de potgrond van onderaf water tot de grond goed verzadigd is; overtollig water afvoeren
• zaai zaden
• Zaai zaden minstens twee keer zo diep in de grond als de zaden hoog zijn; of bedek de zaadbak met karton
• Bedek de zaaibak met een foliekap of iets dergelijks
• Schaduwrijke locatie
• Bevochtig de grond met een waterstraal of water voorzichtig
• Verwijder na ontkieming eenmaal per dag de foliekap om te luchten en te acclimatiseren
• Verplant in kleine potten vanaf het tweede paar bladeren
• Pan afdekken met foliekap

Ook hier kan, zoals beschreven voor de lichte kiemen, de zakdoekvariant gebruikt worden als alternatief voor de kweekbak. De vochtige zakdoeklaag mag ook iets dikker zijn. Daarna wordt het verpakte pakje tissues op een schaduwrijke plaats geplaatst totdat de zaden ontkiemen.

Lijst met donkere en lichte ziektekiemen

Hoewel je op basis van de grootte van het zaad alleen al een onderscheid kunt maken tussen donkere kiemers en lichte kiemers, geeft een lijst je een gevoel van veiligheid. Daarom hebben wij voor u een overzicht van donker- en lichtkiemende plantensoorten samengesteld.

Voorbeelden van lichte ziektekiemen

Lichtkiemers zijn onder andere planten zoals:

• Medicinale Valeriaan (Valeriana officinalis)
• oesterplant (Mertensia maritima)
• basilicum (Ocimum basilicum)
• Hartig (Satureja)
• braambes (Rubus sectie Rubus)
• kerriekruid (Helichrysum italicum)
• dille (Anethum graveolens)
• Echte kamille (Matricaria chamomilla L.)
• Echte koriander (Koriandrum sativum)
• echte lavendel (Lavandula angustifolia)
• Echte tijm (Thymus vulgaris)
• olifant voet (Beaucarnea recurvata)
• aardbei (Fragaria)
• dragon (Artemisia dracunculus)
• Rode Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea)
• tuinkers (Lepidium sativum)
• geranium (pelargonium)
• klokje (klokje)
• framboos (Rubus idaeus)
• Gehoornd Viooltje (Violoa cornuta)
• wortel (Daucus carota subsp. sativus)
• kattenkruid (Nepeta cataria)
• sla (Lactuca sativa)
• Karwijzaad (Carum carvi)

• leeuwebekken (antirrhinum)
• Lelietje van dalen (Convallaria majalis)
• marjolein (Origanum majorana)
• teunisbloem (Oenothera)
• anjer (dianthus)
• oregano (Origanum vulgare)
• pampagras (Cortaderia)
• petunia (petunia)
• pepermunt (Mentha × piperita)
• sleutelbloemen (Primula)
• rogge (Secale cornflakes)
• rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
• verstandig (Salvia)
• selderij (Apium)
• Mosterd (Sinapis)
• Tomaten (Solanum lycopersicum)
• Venus vliegenval (Dionaea muscipula)
• Vergeet me niet (myosotis)
• Virginia tabak (Nicotiana tabacum)
• citroenbalsem (Melissa officinalis)
• citroenverbena (Lippia citriodora)

Voorbeelden van donkere bacteriën

De meeste soorten groenten behoren tot de groep van donkere kiemen, maar ook andere planten zoals:

• aubergine (Solanum melongena)
• borage (Borago officinalis)
• kerstroos (Helleborus niger)
• monnikskap (monnikskap)
• veldsla (Valeriaanella)
• fuchsia (fuchsia)
• komkommer (Cucumis sativus)
• pompoen (Cucurbita)

• lavas (Levisticum officinale)
• lelie (lelie)
• wolvin (lupinus)
• Maïs (Zea mays)
• Parsely (Petroselinum crispum)
• Ridderspoor (delphinium)
• sneeuwklokje (Galanthus)
• bieslook (Allium schoenoprasum)
• zonnebloem (Helianthus)
• viooltjes (altviool driekleur)
• stokroos (Alcea)
• citroengras (Cymbopogon citratus)
• courgette (Cucurbita pepo subsp. pepo convar. giromontiina)

Weet u niet precies wanneer welke planten u het beste kunt zaaien? Ons zaaikalenderartikel kan je zeker helpen!