inhoudsopgave
- De naam
- Voorkomen en manier van leven
- Grootte en uiterlijk
- De rups
- Het volwassen dier
- Voedsel
- Voortplanting en levensduur
- bijzonderheden
- Veel Gestelde Vragen
Waarschijnlijk een van de meest indrukwekkende vlinders van allemaal is de schedelhavik. Alles wat je moet weten over Acherontia atropos vind je hier.
In een notendop
- dankt zijn naam aan een kenmerkende tekening op de achterkant
- komt meestal op wandelvluchten van Afrika naar Europa
- grootste vlinder die hier te vinden is
De naam
De schedeluil dankt zijn naam aan de kenmerkende schedelachtige tekening op de bovenkant van zijn thorax. Uit de lichaamstekening kunnen echter geen conclusies worden getrokken over zijn gedrag of zijn manier van leven. Dit wordt duidelijk als we kijken naar de biologische naam Acherontia atropos.
Voorkomen en manier van leven
De indrukwekkende vlinder uit de soortenfamilie van zwermers komt het meest voor in de tropen van Afrika. In Zuid-Europa zijn nog kleinere populaties te vinden. Van daaruit dringen de dieren als trekvlinders door tot in Midden- en Noord-Europa.
Open, dichtbegroeide habitats hebben de voorkeur. Nachtschade familiezoals de aardappel, worden gebruikt voor het leggen van eieren en als voedsel voor de rupsen. Typische habitats zijn erg diep, maar er zijn ook dieren aangetroffen op hun zwervende vluchten op hoogten tot 3.000 meter boven zeeniveau.
Opmerking: Door zijn sporadische verschijning in verband met het duidelijk herkenbare schedelpatroon was Acherontia atropos werd lang beschouwd als een doener, maar wat elke wetenschappelijke basis? ontbreekt.
Grootte en uiterlijk
De grootte van de schedelvlinder, die indrukwekkend is vanuit Europees oogpunt, is te wijten aan zijn oorsprong in tropische gebieden:
- Spanwijdte mannetjes: 90 tot 115 millimeter
- Spanwijdte vrouwtjes: 100 tot 122 millimeter, zelden tot 130 millimeter
- Lichaamslengte ongeveer 60 millimeter
- Lichaamsdiameter ongeveer 20 millimeter
- Gewicht reuen 2 tot 6 gram
- Gewicht teven 3 tot 8 gram
- Antennes lengte mannetjes 10 tot 14,5 millimeter
- Vrouwtjes antenne lengte 10 tot 13 millimeter
De rups
De indrukwekkende rupsen van Acherontia atropos kunnen 120 tot 130 millimeter lang worden. Hun kleur varieert en verandert wanneer ze volgroeid zijn, meestal in het bereik van groen-geelachtig, bruin of geeloranje. Pas uitgekomen zijn ze echter slechts 6 millimeter lang en hebben een lichtgele kleur, evenals talloze lichtgele knobbeltjes over het hele lichaam. Zoals de meeste straatventers heeft de larve van de schedelhavik een kenmerkende anale hoorn, die zeer onderscheidend is met 2,5 tot 3,0 millimeter en een gevorkte punt. Naarmate de ontwikkeling vordert, ontstaan opvallende diagonale strepen aan de zijkant van het lichaam, die tot het einde van het rupsstadium steeds beter zichtbaar worden. Het dunne haar is daarentegen nauwelijks zichtbaar, zodat de dieren over het algemeen als "naakt" worden beschreven.
Het volwassen dier
- De kop en bovenkant van de thorax zijn zwartbruin tot zwart
- Bovenzijde van de thorax met gelijknamige schedeltekening in lichtgrijs tot bijna wit
- Onderzijde thorax en buik okerkleurig met brede donkere dwarsbanden
- Bovenzijde buik variabel oranje met donkere dwarsbanden
- Voorvleugels gearceerd diepbruin tot donkergrijs met roodbruin tot oker marmering
- Licht okergeel haar aan de basis van de vleugel
- Lichaam volledig bedekt met harige schubben
- Achtervleugels okerkleurig boven en onder met twee opvallende dwarsbanden
- De kleuring ging door aan de onderkant over de voorvleugel
- Buik van de man taps toelopend naar een punt
- Buik van vrouwtjes stomp afgerond
Voedsel
Het dieet van de schedel en gekruiste beenderen is heel eigenaardig en verder alleen bekend bij een paar verwante soorten. Het hoofdvoedsel is honing. Om dit te verkrijgen dringen de motten de bijenkorven binnen en openen de reeds gesloten honingraten. Opmerkelijk is dat de motten niet worden aangevallen door de werksters van de bijenkolonie.
Voortplanting en levensduur
In Afrika volgen de vlindergeneraties elkaar direct op. In Europa daarentegen zijn de eerste dieren meestal vanaf april te vinden, maar vaker in mei. De eieren rijpen gewoonlijk in het lichaam van het vrouwtje tijdens de trekvlucht en worden gelegd wanneer ze de volledige rijpheid hebben bereikt. De blauwe tot lichtgroene eieren zijn 1,5 tot bijna 2 millimeter groot. De hele ontwikkelingscyclus van het ei tot de rups en de pop tot het volwassen dier duurt ongeveer 12 weken, met dieren die in de winter steeds weer in het larvale stadium worden aangetroffen overleven.
bijzonderheden
De schedelvlinder staat bekend om zijn fluitende geluiden, die hij vooral afgeeft bij gevaar of rusteloosheid. Er zijn echter maar een paar soorten Acherontia atropos die überhaupt geluid kunnen produceren.
Veel Gestelde Vragen
De dieren zijn meestal nachtdieren en kunnen daarom vooral in de schemering tijdens de vlucht worden waargenomen.
De manier waarop de schedelhavik reageert op bedreigingen is ongebruikelijk. Hij fluit en loopt met fladderende vleugels rond. In plaats van weg te vliegen, verstopt hij zich echter onder de bladeren van overhangende planten.
Er wordt aangenomen dat de venter chemische stoffen afscheidt die de honingbijen kalmeren. Vroeger werd aangenomen dat de fluitgeluiden ook een kalmerend effect hadden, maar deze stelling is nu weerlegd.
