Bijzondere planten in het tropisch regenwoud

In het regenwoud dringt het licht slechts af en toe door tot de grond. Onder de dichte boomtoppen is bijna alles gehuld in lichte schaduw. Om te overleven moeten de planten heel speciale strategieën ontwikkelen om het felbegeerde zonlicht te krijgen. Veel planten groeien niet op de grond, maar zitten op de takken van bomen. Anderen staan ​​in de grond, maar gebruiken de bomen als klimrek om zo snel mogelijk naar de top te gaan.

Bijzondere leefomstandigheden in het tropisch regenwoud

Aan weerszijden van de evenaar strekken de belangrijkste oerbossen op aarde zich uit in de warme, altijd vochtige streken: de tropische regenwouden. Van de ongeveer 300.000 plantensoorten die tot nu toe zijn ontdekt, is ongeveer tweederde afkomstig uit het tropisch regenwoud.

 Afhankelijk van de hoogte waarop het regenwoud groeit, wordt onderscheid gemaakt tussen:

• mangrovebossen (nabij de kust)
• laagland regenwouden
• berg regenwouden

Typische hoeveelheden neerslag voor tropische regenwouden variëren tussen 2.000 en 10.000 millimeter per jaar. De temperaturen liggen het hele jaar rond de 25 graden. De vegetatie in het tropisch regenwoud is verdeeld in karakteristieke vloeren.

• bovenverdieping: geïsoleerde bomen tot 60 meter hoog
• Luifelgebied: Bomen met een dicht bladerdak, hoofdbladerdak van het regenwoud, tot ongeveer 40 meter hoog
• middenverdieping: bestaat uit jonge bomen, hoge struiken, boomvarens, zeer soortenrijk
• Struiklaag: Heesters en jonge bomen tot ongeveer 5 meter hoog
• Kruidenlaag: de streken eronder krijgen maar zo'n 1-3% zonlicht, hier groeien bijna alleen varens, paddenstoelen en mossen

De bodems in de regenwouden, die meestal al miljoenen jaren bestaan, zijn meestal erg arm aan voedingsstoffen.

Kruidenlaag met mossen en varens

Tussen de 75 en 90% van alle bekende soorten mos en varens komt uit tropische regenwouden. Een van de meest indrukwekkende exemplaren zijn de boomvarens, waarvan de geveerde bladeren tot vier meter lang kunnen worden. Ongeveer 3000-4000 soorten mossen zijn inheems in het regenwoud.

Voorbeelden van varens:

• Spleenworts (Aspleniaceae) zoals de nestvaren (Asplenium nidus)
• Boomvarens (Cyatheales, Dicksoniaceae)
• Polypodium, Lindsaeaceae
• Adelaarsvarenfamilie (Dennstaedtiaceae)
• Mannelijke varenfamilie (Dryopteridaceae)
• Klavervarenfamilie (Marsileaceae)
• Zwaardvarens (Nephrolepidaceae)
• Addertongfamilie (Ophioglossaceae)

Andere kruidachtige planten

• Paardestaarten (Equisetaceae)
• Brasemkruiden (Isoëtaceae)
• Club mos familie (Lycopodiaceae)
• Mosvarens (Selaginellaceae)

klimplanten

Waarschijnlijk de bekendste klimplanten zijn de lianen, die na verloop van tijd houtachtig worden en wel 300 meter lang kunnen worden. Als het om klimplanten gaat, zijn er een aantal verschillende methoden waarmee de planten zich aan een hoge boom vasthouden. Rankers hebben meestal kurkentrekkerachtige scheutdelen waarmee ze zich vasthouden. Spreizklimmer fixeert zich met spijkers of doornen op de grond. Slingers hebben geen getrainde klimorganen, de hele plant schiet slingers rond verticale klimhulpmiddelen (bomen en struiken).

De lianen omvatten enkele soorten van de geslachten:

• Kappertjesfamilie (Capparaceae)
• Spilboomfamilie (Celastraceae)
• Trompetboomfamilie (Bignoniaceae)
• Bauhinia, Orchideeënbomen (Bauhinia)
• Flessenboomfamilie, schubappelfamilie (Annonaceae)
• Zeepboom, Sumac-familie (Anacardiaceae)

Bekende klimplanten uit het tropisch regenwoud:

• Monstera deliciosa
• enkele flamingobloemen (zoals Anthurium scandens)
• Klimop (Epipremnum aureum)
• Boomvriend (Philodendron)
• Passiebloemplanten (Passifloraceae) zoals passievrucht of passievrucht

epifyten

Planten die niet kunnen klimmen hebben iets anders bedacht. Ze strijken gewoon neer op de takken van bomen om toegang te krijgen tot het felbegeerde licht. Vaak worden de zaden van deze epifyten door vogels naar de bovenste verdiepingen van het regenwoud gedragen. In de loop van de evolutie hebben deze epifyten een breed scala aan strategieën ontwikkeld om onafhankelijk te worden van de water- en nutriëntenvoorziening van de bodem.

orchideeën

Orchideeën tellen ongeveer 30.000 soorten, waarvan de meeste inheems zijn in tropische regenwouden. Sommige orchideeënsoorten vormen vrij hangende luchtwortels waarmee ze letterlijk regenwater kunnen opzuigen. Orchideeën zijn echter geen parasitaire planten die zich voeden met de boom waarin ze leven. Ze klampen zich alleen maar vast aan de schors van bomen om dichter bij het vitale zonlicht te komen. Ze halen water en voedingsstoffen voornamelijk uit de regen of mist die hier dagelijks voorkomt. Populaire soorten:

• Phalaenopsis
• vanda
• dendrobium
• Echte vanille

Bromelia's, ananasfamilie (Bromeliaceae)

Bromelia's groeien ook als epifyten op bomen in tropische regenwouden. De trechtervormige bladeren vangen regenwater en voedingsstoffen op uit opgeblazen deeltjes. Bij de ananasfamilie zijn de bladeren bedekt met zogenaamde zuigschubben. Deze schubben zwellen op zodra ze nat worden gemaakt met regenwater. De planten bieden een leefgebied voor micro-organismen, maar ook voor kikkers, die hun eieren in het waterreservoir leggen. Overigens behoren ook de tillandsia's tot de bromeliafamilie.

• Guzmania
• Billbergia (kamerhaver)
• Neoregelie
• Tillandsia (Tillandsia)

Meer epifyten

• Aronskelkfamilie (Araceae)
• Speerblad (Anubias)
• Flamingobloem (Anthurium)
• Spinplanten (Chlorophytum comosum)
• Dwergpaprika (Peperomia)
• Schaambloem (Aeschynanthus)

semi-epifyten

Naast de eigenlijke epifyten, die hun hele leven op een grotere plant doorbrengen, zijn er er zijn ook enkele gespecialiseerde planten die er pas zijn tot (of na) een bepaalde leeftijd uitgeven. Dit zijn bijvoorbeeld twee bekende planten:

wurger afb

Het leven van een wurgvijg begint als een zaadje op een tak van een grote boom. Aanvankelijk groeit het daar als een eenvoudige epifyt. Als een wurgvijg goed groeit en gedijt, wordt dit bijna altijd geassocieerd met de dood van zijn waardboom. Zodra de wurgvijg voldoende eigen steltwortels heeft ontwikkeld, begint hij zijn gastheer te wurgen. Vreemdere vijgen omvatten verschillende soorten van het geslacht Ficus.

monstera

Sommige vertegenwoordigers van het geslacht Monstera (Monstera) ontkiemen op de grond en gaan eerst op zoek naar een grotere boom. Alleen daar vormen zich de juiste bladeren. Tijdens het klimmen vormt Monstera twee verschillende wortelsoorten: de hechtwortels en lange, zeer snelgroeiende luchtwortels. Hiermee is het mogelijk dat de plant vanaf meer dan 30 meter de grond bereikt en daar voedingsstoffen en water opneemt, ook als het onderste deel van de plant al is afgestorven.

parasitaire planten

Andere planten proberen niet eens alleen te overleven. Ze voeden zich met andere planten.

• Rafflesia (Rafflesia)
• Corynaea crassa (uit de Balanophoraceae-familie)

planten uit het kreupelhout

In het tropisch regenwoud is de lichtinval op de grond veel minder dan in onze loofbossen. Als gevolg hiervan is er minder variëteit aan kruidachtige bodemgroei. Veel van deze planten zijn bij ons populair als kamerplant vanwege hun lage lichtbehoefte:

• Begonia's (Begonia)
• Aronskelkplanten (Araceae) zoals de eenbladige (Spathiphyllum), blauweregen (Aglaonema)
• Flamingobloemen (Anthurium)
• Dieffenbachia (Dieffenbachia)
• Pijlwortelplanten (Marantaceae) zoals het mandkruid (Calathea Zebrina)
• Klaverzuringplanten zoals Biophytum sensitivum
• Pijlbladeren (Alocasia)
• Stralende Aralia (Schefflera), soms ook klimplanten
• Bernagiefamilie, Bernagiefamilie (Boraginaceae)
• Zwaanbloem (Butomaceae)
• Gods ogen (Tradescantia) zoals de zebrawiet (Tradescantia zebrina)
• Dwergpeper (Peperomia) zoals Peperomia caperata
• Zilveren netblad (Fittonia)

palmbomen en bamboe

Daarnaast behoren verschillende palmbomen en bamboesoorten (zoals de reuzenbamboe) tot de typische vertegenwoordigers van het tropisch regenwoud. Plantensoorten die in Midden-Europese tuinen worden aangeplant, komen ook voor in het regenwoud, zoals de buxusfamilie (Buxaceae). Tegenwoordig zijn er meer dan 200 soorten palmbomen met ongeveer 2500 ondersoorten bekend. De meeste palmbomen voelen zich thuis in de tropische regenwouden, omdat ze veel warmte en vocht nodig hebben, maar ook wat meer licht dan andere planten die daar groeien. Daarom zijn ze meestal te vinden op open plekken of aan de rand van het regenwoud. Palmbomen met weinig lichtbehoefte:

• Bergpalm (Chamaedorea elegans)
• Roggenpalm (Licuala grandis)
• Kentiapalm (Howea fostweriana)
• Australische paraplupalm (Livistona australis)

vleesetende planten

Een heel bijzondere plantensoort die voorkomt in het tropisch regenwoud zijn de vleesetende planten. Deze omvatten bijvoorbeeld:

• Bekerplanten (Nepenthes)
• Bekerplanten (Sarracenia) zoals Sarracenia purpurea

gewassen

Veel planten die we kennen als specerijen of fruit, of waarvan het hout wordt verwerkt tot meubels, komen uit het tropisch regenwoud. Om maar een paar voorbeelden te noemen:

• Banaan (groeit op open plekken)
• Kaneel
• Gember
• Papaja (Carica-papaja)
• Echte vanille
• mahonie

Conclusie

Er is een ongelooflijke diversiteit aan soorten in het tropisch regenwoud. Door de ongunstige bodem- en standplaatsomstandigheden zijn de afzonderlijke planten zeer gespecialiseerd geworden. Vaak komen de planten maar één keer voor binnen een straal van enkele honderden meters, grote opeenhopingen van dezelfde soort zijn zeer zeldzaam. Sommige planten zijn zeer schaduwtolerant, andere vormen prachtige bloemen en zijn daarom populair als kamerplant. Ze houden allemaal het hele jaar door van warm en vrij vochtig.

Meer informatie over exotische planten