Bladziekten: bulten, bruine vlekken & Co op bladeren van wijnstokken

Talrijke ziekten en infecties teisteren de wijnstokken. Hoewel sommige van hen grote schade aan de plant kunnen veroorzaken, vormen andere ziekten geen grote bedreiging. De ziektes zijn vaak aan de bladeren te herkennen en meestal duidelijk toe te wijzen, zodat tijdige en gerichte bestrijding goed mogelijk is.

Druivenpokkenmijt (Eriophyes vitis)

De druivenpokkenmijt is een kleine galmijt die ongeveer 0,15 millimeter groot is. Het ongedierte besmet de wijnstokken meestal in de zomer, waarbij de vrouwtjes vervolgens hun eieren in de knoppen leggen. Als de kleine dieren zich bijzonder goed voelen, kan het gebeuren dat ze meerdere generaties nakomelingen per seizoen voortbrengen. Bovendien kunnen de plagen lokaal in de knoppen overwinteren, mits de winter niet gepaard gaat met extreme vriestemperaturen.

• leven beschermd in de haarschimmel aan de onderzijde van het blad
• Infestatie is meer een "smet"
• hoge luchtvochtigheid bevordert de verspreiding van mijten

schade foto

Als het ongedierte het koude seizoen ongeschonden heeft overleefd, koloniseren ze de bladeren direct in het voorjaar. De mijten zuigen dan aan de bladeren en laten daar hun speeksel achter. Deze zuigactiviteit geeft op zijn beurt aanleiding tot de typische kenmerken van deze plaag:

• Zakachtige uitstulpingen aan de bovenzijde van de bladeren
• het blad ziet er golvend uit
• Verhogingen zijn aanvankelijk gelig
• later groen en bruin worden
• dichte vachtvilt vormt zich aan de onderzijde van het blad
• het haarvilt is witachtig of roodachtig bruin
• dit kan zich verspreiden naar de bloemen als de besmetting ernstig is
• Bloemen worden roodachtig en zijn ook bedekt met haarschimmel
• de ontwikkeling van de bloemen kan worden geremd

preventie en bestrijding

In principe hoeft een aantasting van de wijnstokmijt niet noodzakelijkerwijs te worden bestreden, aangezien de schade meestal niet bijzonder groot is. Alleen bij een bijzonder ernstige aantasting is het raadzaam om de planten het volgende jaar te behandelen met middelen die koolzaadolie bevatten. Het volgende kan echter worden gedaan om het ongedierte te voorkomen en in te dammen:

• Roofmijt en roofmijtlarven zijn natuurlijke vijanden
• snij de aangetaste bladeren af
• bij voorkeur direct na het begin van de symptomen
• dit kan voorkomen dat het zich verspreidt
• verbrand verwijderde plantendelen

Echte meeldauw (Oidium tuckeri)

Echte meeldauw is een obligaat ectoparasiet die afhankelijk is van groen, levend plantenweefsel. Kenmerkend voor deze schimmel is dat hij slechts oppervlakkig op de bladeren zit en zich daar verspreidt. De schimmel dringt echter ook het bladweefsel binnen om zich met behulp van speciale zuigende aanhangsels te voeden met het celsap.

• Schimmelsporen bereiken de plant door de wind
• maar overdracht door insecten is ook mogelijk
• eerste aantasting in het voorjaar vanaf eind mei
• ook verspreid tijdens droogte
• Ook wel bekend als de "mooi weer paddenstoel".

schade foto

Echte meeldauw is vooral te herkennen aan een melig laagje op de bladeren en vruchten. Hierbij moet echter worden vermeld dat de vruchten meestal alleen worden aangetast als ze nog groen zijn. Zieke druiven zijn ook te herkennen aan een grijzig tot witachtig laagje. De schimmel vernietigt ook de schil van de bessen, maar de binnenkant van de bessen blijft groeien. Als gevolg hiervan barsten de bessen uiteindelijk open en beginnen ze te rotten. Echte meeldauw is ook te herkennen aan de volgende kenmerken:

• jonge scheuten blijven achter in groei
• Het bladoppervlak is bedekt met een melige coating
• het blad ziet er vies grijs uit
• Coating kan worden afgeveegd
• Bladeren krullen en worden broos

preventie en bestrijding

Echte meeldauw kan relatief effectief worden voorkomen met eenvoudige verzorgingsstappen. Zorg in ieder geval voor voldoende plantafstand zodat de schimmel zich niet makkelijk kan verspreiden. Grondig loofwerk en trainen voor een losse structuur blijken ook een bescherming te zijn tegen de schimmelziekte. Ook is het aan te raden om resistente rassen te telen en vatbare druivensoorten als Kerner en Portugieser te mijden. Als de planten ondanks alle voorzorgsmaatregelen besmet zijn met echte meeldauw, kunnen de volgende middelen worden gebruikt om ze te bestrijden:

• silica
• preparaten die koper bevatten
• bevochtigde zwavelpreparaten
• verse melk of wei

Valse meeldauw (Plasmopara viticola)

Hoewel valse meeldauw ook afhankelijk is van groen, levend plantenweefsel, is het een endoparasiet. In tegenstelling tot echte meeldauw dringen de sporen van valse meeldauw diep door in het plantenweefsel en verspreiden zich daar vervolgens. Deze schimmelziekte kan gaandeweg leiden tot hoge opbrengst- en kwaliteitsverliezen.

• komt meestal voor in het voor- en najaar
• vochtig weer is gunstig voor de schimmel
• Ook wel bekend als de "slecht weer schimmel".
• Meestal overgedragen door wind of opspattend water

schade foto

Valse meeldauw is bijzonder verraderlijk omdat het in de knoppen kan overwinteren en het volgende jaar weer kan uitbreken. Een aantasting is merkbaar op zowel de bladeren als de vruchten. Jonge bessen worden bedekt door een schimmelgazon en sterven vervolgens af. Oudere vruchten worden aanvankelijk steeds blauwer, krimpen ("lederbessen") en vallen uiteindelijk af. Valse meeldauw is op de bladeren te herkennen aan de volgende kenmerken:

• "vette" plekken aan de bovenzijde van het blad
• deze zijn geel en doorschijnend
• later bruin worden
• witte schimmelgroei aan de onderzijde van het blad
• de coating kan niet worden weggeveegd

preventie en bestrijding

Om aantasting met valse meeldauw te voorkomen, moet ook voldoende plantafstand worden aangehouden. Daarnaast blijkt een gemengde teelt met goudsbloemen en/of goudsbloemen een preventieve maatregel te zijn. Omdat de schimmel ook bij vochtig weer goed is, is het aan te raden de planten tegen regen te beschermen en regelmatig terug te snoeien. Een even belangrijk aspect is wieden, omdat ook hierdoor de ziekteverwekkers kunnen worden overgedragen. Als de schimmel toch uitbreekt, kan deze als echte meeldauw worden bestreden.

• silica
• preparaten die koper bevatten
• bevochtigde zwavelpreparaten
• verse melk of wei

Grijze schimmel (Botrytis cinerea)

Grijze schimmel is een endoparasiet die in de plant leeft en wordt beschouwd als een bijzonder gevaarlijk bederfelijk middel. Grijze schimmel kan zowel groene als houtachtige plantendelen beschadigen en treft vooral rode wijnsoorten. Er zijn ook verschillende vormen van botrytis, waarvan sommige zelfs wenselijk zijn. Dit omvat bijvoorbeeld de "edele rotting", waarbij de schimmel zich verspreidt naar de reeds rijpe druiven. Dit bevordert de verdamping van het water en verhoogt tegelijkertijd het suikergehalte. Hoewel dit een kwaliteitsverhoging tot gevolg heeft, zijn grote opbrengstverliezen te verwachten.

• Warm, vochtig weer is gunstig voor de schimmel
• ideale kiemtemperatuur ligt tussen de 22-25 graden
• wordt grotendeels overgedragen door de wind
• maar ook door regen of opspattend water

schade foto

In de meeste gevallen worden verzwakte en/of gewonde planten aangevallen, waarbij alle delen van de plant kunnen worden aangetast. Bij een aantasting verspreidt de grauwe schimmel zich verder en vernietigt het plantenweefsel, waardoor de plant vervolgens gaat rotten. Of de planten last hebben van grauwe schimmel is te herkennen aan de volgende kenmerken:

• bruine vlekken op de stengels en bladeren
• grijze, fluweelachtige aanslag op de bladeren
• Aangetaste toppen worden bruin
• Stengels, vruchten en bloemen kunnen ook worden aangetast
• Aangetaste plantendelen verwelken en rotten

preventie en bestrijding

Een van de belangrijkste preventieve maatregelen is voldoende plantafstand. Een goede verzorging van de wijnstokken wordt ook als een van de belangrijkste voorzorgsmaatregelen beschouwd. Het is daarom aan te raden om de planten altijd van onderaf water te geven en de plantendelen bovengronds niet nat te maken. Regelmatig snoeien is ook aan te raden, zodat de planten niet te dicht groeien. Mocht ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch de grauwe schimmel verschijnen, dan kun je het beste als volgt te werk gaan:

• Stikstofrijke meststof toepassen
• Bestuif de plant met steenstof
• Spuit Polyverse
• Gooi aangetaste plantendelen weg

Rode brander (Pseudopezicula Tracheiphila)

Rode angel wordt overgedragen door een endoparasiet die in de weefsels van de plant leeft. In de regel overwintert de schimmel op verdorde bladeren op de grond en komt zo bij de plant. De rode distilleerder wordt als bijzonder schadelijk beschouwd, omdat deze tot 70 procent van de opbrengst kan vernietigen.

• komt meestal voor van april tot juni
• een besmetting is echter ook mogelijk in juli/augustus
• wordt overgebracht door regen en/of wind
• kan op elk moment in het bladweefsel terechtkomen

schade foto

Bij een aantasting dringt de schimmel eerst het bladweefsel binnen en verspreidt zich voornamelijk naar de bladnerven. Daar verstopt het de geleidende vaten en belemmert zo de toevoer van water en voedingsstoffen aanzienlijk. Als de schimmel niet op tijd wordt bestreden, kan de aantasting leiden tot volledig verlies van het blad. De rode distilleerder is echter al voor de bloei te herkennen aan het lichter worden van de bladeren. Daarnaast komen de volgende symptomen vaak voor:

• vlekken op de bladeren
• rode wijnsoorten: Rode vlekken met een gele rand
• witte wijnsoorten: gelige tot bruine vlekken
• deze vlekken zijn omlijnd in lichtgroen
• Bladeren drogen uit en vallen eraf

preventie en bestrijding

De Roter Brenner is slechts in beperkte mate te voorkomen, maar het is altijd aan te raden om de planten voldoende te verstevigen. Het toedienen van plantversterkers en meststoffen versterkt de weerstand van de wijnstokken en verkleint zo in het algemeen de kans op schimmelziekten. Ook de bodemkwaliteit speelt een essentiële rol en kan onder meer verbeterd worden door een hoge regenwormactiviteit. Mochten er toch symptomen van de rode brander op de planten verschijnen, dan kun je het beste als volgt te werk gaan:

• vernietig aangetast gebladerte
• composteer het gebladerte niet!
• maar deponeer het bij het huisvuil
• spuit indien nodig pesticiden

Zwarte vlekziekte (Phomopsis viticola)

Black spot disease is een schimmelinfectie en wordt ook wel scheutnecrose genoemd. De schimmel tast de groene delen van de plant aan en is vooral zichtbaar op de scheuten en bladeren. Omdat het zowel op de schors als in eenjarig en meerjarig hout kan overwinteren, vormt het een nog groter gevaar. Omdat een ernstige plaag vaak leidt tot enorme oogstverliezen. Zwarte vlekziekte treedt meestal op vanaf juni en wordt onder andere begunstigd door de volgende aspecten:

• lage pH van de grond
• verhoogde toevoer van stikstof
• te nat
• komt bij voorkeur voor in gebieden met frequente regenval
• Planten drogen niet voldoende

schade foto

Als de schimmel de toppen infecteert, sterven ze vervolgens af. Geïnfecteerde druiven verkleuren daarentegen steeds meer naar donkerblauw tot zwart, krimpen in en drogen uit. Zwarte vlekziekte manifesteert zich ook door de volgende kenmerken:

• onregelmatige, zwarte vlekken op de bladeren
• Bladeren aan de basis van de scheuten zijn meestal ernstiger aangetast
• soms vervormt het blad
• Bladeren geel en sterven af
• zwarte vlekken op blad en druivenstengels

preventie en bestrijding

Om zwarte vlekziekte te bestrijden, moeten eerst de aangetaste delen van de plant worden verwijderd. Het is ook raadzaam om radicaal te snoeien. Het doel hier is om de stam weer op te bouwen onder de besmette "zone". Het is echter belangrijk om ervoor te zorgen dat de sneden zo schoon en recht mogelijk worden gemaakt. Door de resulterende snijwonden kan de schimmelpathogeen gemakkelijk in het binnenste van de plant komen. Als alternatief kan zwarte vlekziekte ook als volgt worden behandeld:

• Behandeling met fungiciden
• in het beste geval kort voor de neerslag
• eerste behandeling voor knopbreuk

Meer informatie over plantenziekten