47 bosplanten van A-Z

Bossen in dit land zijn meestal zogenaamde commerciële bossen, de bomen worden gebruikt als hout voor huizen en meubels of als brandhout. Vaak wordt vergeten dat dit een geweldig ecosysteem is met een grote verscheidenheid aan bloeiende en groene planten (en ook dieren). Maar niet elk bos is hetzelfde, niet alleen de bomen verschillen, maar alle planten in het bos.

Hoe worden bosplanten geclassificeerd?

Enerzijds worden bossen verdeeld in loof-, gemengde en naaldbossen volgens het type boom. Andere bosplanten kunnen ook worden ingedeeld op basis van hun hoogte. Als je het bos als een huis bekijkt, dan vormt het wortelgebied als het ware de kelder waarin verschillende dieren leven, groene planten zijn daar niet te vinden. De onderste laag vormt de begane grond. Hier groeien korstmossen, mossen en paddenstoelen (waarschijnlijk de meest gegeten planten in het bos). De eerste verdieping met tal van plantensoorten wordt de kruidenlaag genoemd. Hij is ongeveer 1.50 meter hoog. Kruiden, grassen, varens en bloeiende planten zijn hier te vinden. De struiklaag op de tweede verdieping is zeer soortenrijk, met een hoogte tot circa vijf meter. De boomlaag vormt de zolder.

vegetatie van de bodemlaag

De bodem heeft meestal veel meer leven dan op het eerste gezicht lijkt. Naast insecten en micro-organismen vind je op de bosbodem ook prachtige bosplanten.

mossen

Cipres of slapend mos(Hypnum cupressiforme)

• vroeger gedroogd en gebruikt als kussenvulling
• zeer rijk van vorm en variabel van uiterlijk

Zwanenhals ster mos(Mniumhoorn)

• 2 tot 5 cm hoog
• verspreidt zich graag als een gazon

Paddestoelen

paddenstoel(Amanietmuscaria)

• giftig, verdovend
• in loof- en naaldbossen
• zoals berken en sparren

doodskop paddestoel(Amanita phalloides)

• dodelijk giftig
• in loofbossen

kastanje boleet(Boletus badius)

• eetbaar
• bij voorkeur in naaldbossen (sparren en dennen)

chanterelle(Cantharellus cibarius)

• eetbaar
• bemoste bodems in loof- en naaldbossen

paddestoel(boletus edulis)

• eetbaar
• in loof- en naaldbossen

bos paddestoel(Agaricus silvaticus)

• eetbaar
• in naaldbossen, bij voorkeur met sparren

Laagbloeiende planten

elf bloem, sokbloem (epimedium)

• Hoogte: 20 tot 35cm
• Bladeren: ovaal tot ovaal-lancetvormig, gezaagde rand, basaal of verdeeld over de stengel
• Bloesems: wit, geel of roze, sierlijk, viervoudig
• hoogtijdagen: vroege zomer

Gewone hazelaarwortel, heksenrook, afgunstkruid, klierkruid (Asarum europaeum)

• Plaats: bij voorkeur in loof- en gemengde bossen
• Bladeren: Rondachtig tot niervormig, aan de onderzijde behaard
• Bloesems: kruikvormig, bruinrood, met 3 punten
• hoogtijdagen: Maart tot mei
• Bijzonderheden: wintergroen, ruikt licht peperig

klaverzuring (Oxalis acetosella)

• Plaats: bij voorkeur in gemengde en naaldbossen
• Hoogte: 5 tot 15cm
• Bladeren: grasgroen, driedelig, klaverachtig geveerd, smaak zuur
• Bloesems: wit of roze
• hoogtijdagen: april tot juni

groei van de kruidachtige laag

Hier verstoppen zich niet alleen veel wezens, maar ook veel planten in het bos. Als je met open ogen in het bos gaat wandelen, ontdek je veel.

grassen

draad haarborstel(Deschampsia flexuosa)

• zoet gras
• groeit op zure en magere gronden

Algemeen trillend gras(Braz-media)

• zoet gras
• magere grond
• gevonden in open plekken

varens

(Bos)vrouwvaren(Athyrium filix femina)

• bladverliezend
• Bladeren 30 cm tot 1 m lang

Gemeenschappelijke Doornvaren(Dryopteris carthusiana)

• bladeren tot 90 cm lang

Echte mannelijke varen(Dryopteris filix-mas.)

• groen tot de winter
• Bladeren 30 cm tot 1 m lang

bloeiende planten

heide, heide, (Calluna vulgaris)

• Plaats: geeft de voorkeur aan schaarse (dennen)bossen, heide
• Hoogte: 30cm tot 1m
• Bladeren: kleine, leerachtige, nauwsluitende schubben
• Bloesems: dichte trosvormige bloeiwijzen met witte, roze of paarse bloemen
• hoogtijdagen: Nazomer tot herfst
• Bijzonderheden: groenblijvende dwergstruik, houtachtig

bosbes, Bosbes, Bickberry, Cranberry (Vaccinium myrtillus)

• Plaats: in dennen- en gemengde bossen
• Hoogte: Dwergstruik, 10 tot 60 cm
• Bladeren: Grasgroen, 2 tot 3 cm lang, eivormig tot elliptisch, licht gezaagd tot fijn getand
• Bloesems: groenachtig tot roodachtig
• hoogtijdagen: april mei
• Fruit: zwartblauwe bessen tot 1 cm groot, solitair, iets afgeplat, eetbaar

rood vingerhoedskruid, vossenkruid, bosbellen (digitalispurpurea)

• Plaats: geeft de voorkeur aan licht naaldbos
• Hoogte: tot 2 meter hoog
• Bladeren: Basale rozet in het eerste jaar, later basale bladeren tot 20 cm lang
• Bloesems: roodpaarse bloemen in trosvormige bloeiwijzen
• hoogtijdagen: Juni tot augustus, alleen in het tweede jaar
• Bijzonderheden: dodelijk giftig in alle delen van de plant, zelfs in kleine hoeveelheden!

Stinkende Helleborus(Helleborus foetidus)

• Plaats: Eiken- en beukenbossen, bosranden, houdt van licht kalkrijke grond
• Hoogte: tot over. 60 cm
• Bladeren: onaangename geur
• Bloesems: lichtgroen, soms met een wat roodachtige rand, in trossen hangend, verschijnen al in de herfst
• hoogtijdagen: late winter, vroege lente
• Bijzonderheden: onderstruik, giftig

dovenetel(lamium)

• Hoogte: 20 tot 80cm
• Bladeren: tegenoverstaand, behaard, stomp gekarteld tot grof getand
• Bloesems: Lipbloemen, bovenlip gewelfd, onderlip meerlobbig, wit, geel, roze tot paars
• hoogtijdagen: afhankelijk van de variëteit van april tot de eerste vorst

bosgeitenbaard(Aruncus dioicus)

• Hoogte: 80 cm tot 1,5 m
• Bladeren: Bladeren tot 1 m lang, in tweeën of drieën in drieën of vijven, scherp getand
• Bloesems: witte, kleine, stekelige gedeeltelijke bloeiwijzen gerangschikt op overhangende hele bloeiwijzen
• hoogtijdagen: Juni tot juli

wilde bordeaux, Veelbloemige bordeaux (Polygonatum multiflorum)

• Hoogte: meestal 30 tot 60 cm, zelden tot 1 m
• Bladeren: Donkergroen van boven, grijsgroen bestrooid van onder, afwisselend, in twee rijen, ovaal tot elliptisch, 5 tot 17 cm lang
• Bloesems: wit met groene punten, 6 tot 7 mm lang, geurloos, bloeiwijzen met 3 tot 5 bloemen
• hoogtijdagen: Mei tot juni
• Fruit: donkerblauwe tot zwarte bessen, mat, 7 tot 9 mm groot
• Bijzonderheden: Giftig in alle delen van de plant

groei van de struiklaag

De struiklaag is meestal meer uitgesproken in schaarse bossen en komt bijna niet voor in donkere naaldbossen. Bosranden en open plekken zijn bijzonder rijk aan soorten.

bramen(Rubus sectionio rubus)

• in schaarse bossen

hazelnoot(Corylus avellana)

• in schaarse bossen, aan bosranden

frambozen(Rubus idaeus)

• aan bosranden en op open plekken

hond roos(Rosa canina)

• in schaarse bossen en aan de randen van bossen

sleedoorn(Prunus spinosa)

• aan bosranden
• wordt beschouwd als een vlinderplant

Zwarte ouderling(Sambucus nigra)

• op bosontginningen
• onrijpe bessen zijn giftig
• rijpe mogen alleen worden gegeten als ze worden verwarmd

lijsterbes(Sorbus aucuparia)

• kleine appelachtige vruchten
• belangrijke voedselplant voor veel dieren
• in alle bossen, bij voorkeur aan de bosrand

meidoorn(Crataegus)

• in schaarse loof- en dennenbossen
• eetbare vruchten

De boomlaag

De bomenlaag wordt gevormd door de verschillende loof- en naaldbomen, waarschijnlijk de belangrijkste planten in het bos. Vooral sparren en beuken komen hier voor, maar ook dennen, sparren, eiken, esdoorns en lariksen en in toenemende mate douglas.

Inheemse coniferen

douglas spar(Pseudotsuga menziesii)

• buitenlandse naaldboom (wordt gekweekt in bossen in Europa)
• tot 50 meter hoog
• Kroon: conisch, vergelijkbaar met sparren
• Stam: cilindrisch, recht
• Blaffen: glad, grijs, met harsbultjes, later roodachtig tot donkerbruin, dikke schors, diep gegroefd
• naalden: zacht, groen bovenaan, 2 lichte strepen onderaan, vlak, aromatische geur
• kegels: 5 tot 10 cm lang, hangend, lichtbruin

Vuren(Picea abies)

• tot 50 meter hoog
• Kroon: slank, kegelvormig
• Stam: zuilvormig
• Blaffen: grijsbruin tot roodbruin, dun geschubd
• naalden: donkergroen, vierkant, rond het takje neergestreken
• kegels: hangend, 10 tot 16 cm lang

Kaak(Pinus sylvestris)

• tot 40 meter hoog
• Kroon: paraplu-achtig
• Stam: meestal recht
• Blaffen: dikke grijsbruine schors onderaan, dun, roodachtig geel en schilferend bovenaan
• naalden: 3 tot 7 cm lang, aan korte scheuten, blauw tot grijsgroen
• kegels: eivormig, grijsbruin, kort gesteeld

lariks(Larix decidua)

• tot 50 meter hoog
• Kroon: licht conisch
• Blaffen: diep gegroefd, grijsbruin, van binnen rood
• naalden: zacht, lichtgroen, in trossen aan korte scheuten, goudgeel in de herfst, naaldloos in de winter
• kegels: 3 tot 4 cm lang, ovaal, bruin, rechtopstaand

(zilver)spar (Abies alba)

• tot 50 meter hoog
• Kroon: vrij afgeplat, als een ooievaarsnest
• Stam: recht
• Schors: witachtig tot zilvergrijs, fijn gespleten
• Naalden: Onderzijde met 2 witte lengtestrepen, bovenzijde donkergroen, vlak
• Kegels: alleen in het bovenste gedeelte, rechtopstaand, 10 tot 15 cm lang

Inheemse loofbomen

plataan(Acer pseudoplatanus)

• tot 30 meter hoog
• Blaffen: glad, bruingrijs, later afbladderend in lichtbruine platte schubben
• Bladeren: lang gesteeld, tegenoverstaand, 5-lobbig (zoals 5 vingers), puntig ingesprongen
• Fruit: samengesteld uit 2 gevleugelde ronde moeren

Noorse esdoorn (Acer platanoides)

• tot 30 meter hoog
• Blaffen: zwartachtig, fijn gespleten, niet schilferend
• Bladeren: 5 tot 7 lobben, stompe incisie (rond), getand
• Fruit: samengesteld uit 2 gevleugelde platte moeren

as(Fraxinus excelsior)

• tot 40 m hoog, maar meestal 15 tot 20 m
• Kroon: meestal licht
• Stam: lang en recht
• Blaffen: eerst groenachtig, dan grijs tot grijsbruin, met netsnoeren
• Bladeren: tegenoverstaande, oneven geveerd, meestal 11 gezaagde blaadjes
• Fruit: kleine gevleugelde nootjes, meestal enkelzadig, langwerpig, geelbruin, in hangende, getufte pluimen

haagbeuk(Carpinus betulus)

• tot 25 meter hoog
• Stam: sterke inkepingen
• Blaffen: zilvergrijs, glad
• Bladeren: in twee rijen, afwisselend, spits-eivormig, scherp dubbel gekarteld, gevouwen langs de evenwijdige zijaders
• Fruit: kleine nootjes, eenzadig, in loshangende katjes

Europese beuk (Fagus sylvatica)

• tot 40 meter hoog
• Stam: lang, recht
• Blaffen: glad, zilvergrijs
• Bladeren: afwisselend, in twee rijen, gladde of licht golvende randen
• Fruit: driehoekige beukennootjes, glanzend bruin, stekelige schaal

zomereik (Quercus robur)

• tot 35 meter hoog
• Kroon: onregelmatig, los
• Stam: relatief kort, vroeg vertakt
• Blaffen: eerst zilvergrijs, glad en glanzend, vanaf ongeveer 30. jaar grijsbruin en diep gegroefd
• Bladeren: wisselen elkaar af in clusters, 4 tot 5 afgeronde lobben aan beide zijden
• Fruit: cilindrische eikels, in komvormige kopjes, 1 tot 3 elk op een lange steel

wintereik (Quercus petraea)

• tot 40 meter hoog
• Kroon: onregelmatig
• Stam: lang
• Blaffen: eerst zilvergrijs, glad en glanzend, vanaf ongeveer 30. jaar grijsbruin en diep gegroefd
• Bladeren: afwisselend, gelijkmatig verdeeld, 5 tot 7 afgeronde lobben aan beide zijden
• Fruit: cilindrische eikels, in komvormige kopjes, in trossen (3 tot 7) aan een korte steel

Bijzondere planten in het loofbos

In veel loofbossen zijn zogenaamde vroege bloeiers te vinden. Ze bloeien in de lente, voordat de bomen ontkiemen en het dichte gebladerte het bos verduistert. Inheemse vroege bloeiers zijn een zeer belangrijke voedselbron voor insecten omdat ze de eerste nectar van het jaar leveren.

Vroegbloeiende planten

wilde knoflook, daslook, bos- of hondenknoflook (Alliumursinum)

• voorkeurslocatie: vochtige grond en beukenbossen
• Hoogte: 20 tot 30cm
• Bladeren: groen, bovenzijde iets donkerder dan onderzijde, lancetvormig, gesteeld
• Bloesems: witte, radiaal symmetrische bloemen in platte schermen
• hoogtijdagen: april tot mei
• Bijzonderheden: eetbare wilde groenten, verwant aan ui, bieslook en knoflook, smaken licht knoflookachtig

bosanemoon(Anemoon nemorosa)

• Hoogte: 11 tot 25 cm
• Bladeren: gesteeld, vingervormig, verschijnen pas na de bloei
• Bloemen: 6 tot 8 bloembladen, wit, lichtroze aan de buitenkant, meestal maar één bloem per plant, zelden 2
• Bloeitijd: maart tot april/mei

Algemeen groot hoefblad(Petasites officinalis)

• Hoogte: tijdens de bloei ca. 10 tot 40 cm, later tot 1.20 m
• Bladeren: Rondachtig, aanvankelijk klein met een grijze wollige harige onderkant, later tot 60 cm in diameter en glad, vergelijkbaar met klein hoefblad maar veel groter
• Bloesems: talrijke dichte roodachtig witte tot roodpaarse bloemen, samengestelde trosvormige bloeiwijze
• hoogtijdagen: Maart tot mei

Stinkende gouwe, Vijgenkruid(Ficaria verna, Ranunculus ficaria L.)

• Hoogte: 10 tot 20cm
• Bladeren: onverdeeld op lange stelen, hartvormig tot niervormig
• Bloesems: geel, stervormig, diameter 1,5 tot 6 cm, solitair
• hoogtijdagen: Maart tot mei
• Bijzonderheden: Giftig in alle delen, jonge bladeren eetbaar als onkruid voor de bloei

lievevrouwebedstro, Geurend walstro (Galium odoratum)

• Hoogte: 5 tot 50cm
• Bladeren: Wervelend op de stengel, smal elliptisch of langwerpig-lancetvormig, ruwe rand
• Bloesems: klein en wit, meerdere bloemen per plant, eindstandige bloeiwijze
• hoogtijdagen: variabel afhankelijk van de locatie, rond april tot mei of juni
• Bijzonderheden: wordt gebruikt als een medicinaal en aromatisch kruid, het hoofdbestanddeel van de lievevrouwebedstro

Plantensoorten in het naaldbos

In naaldbossen groeien andere planten dan in loofbossen. Vooral schaduwplanten voelen zich hier thuis. Dit komt door de lage lichtinval, omdat de meeste coniferen het hele jaar door naalden hebben. De enige uitzondering op de inheemse coniferen is de lariks, die in de herfst zijn naalden afwerpt. Daarnaast is de bodem in naaldbossen meestal zuurder, de vallende naalden rotten veel langzamer dan bladeren waardoor de humuslaag relatief dik is. Klaverzuring, mossen en varens zijn hier te vinden, evenals vingerhoedskruid en heide in open gebieden.

Meer informatie over W voor jeneverbes