Het geslacht van een plant wordt aangeduid met de termen "eenhuizig", "tweehuizig" of "hermafrodiet". We zullen je vertellen wat er achter deze termen zit. Daarnaast presenteren we 60 eenhuizige, tweehuizige en hermafrodiete planten en geven we tips voor een succesvolle bestuiving.
In een notendop
- eenhuizige planten hebben mannelijke en vrouwelijke bloemen
- bij tweehuizige planten, vrouwelijke of mannelijke bloemen op een plant
- hermafrodiete planten combineren mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen in één bloem
- een vrouwelijke en een mannelijke plant zijn altijd nodig voor vruchtvorming in tweehuizige planten
- hermafrodiete planten bevruchten zichzelf
Inhoudsopgave
- eenhuizige planten
- Tweehuizige planten
- Hybride planten
- Succesvol bemesten
- Veel Gestelde Vragen
eenhuizige planten
Een eenhuizige zaadplant heeft zowel vrouwelijke als mannelijke bloemen. Je zit dus in hetzelfde huis. Eengezinswoning wordt ook wel genoemd eenzaamheid bekend. De individuele bloemen zijn altijd eenslachtig. Het onderscheiden van de bloemen is relatief eenvoudig. Mannelijke bloemen bevatten stuifmeelhoudende meeldraden en vrouwelijke bloemen zitten aan
- bestaande karpetten
- een stamper met een stigma om stuifmeel te verzamelen
herkenbaar.
De scheidende geslachtsbloemen verschijnen niet altijd tegelijkertijd. Soms zitten ze niet op dezelfde tak of twijg. De bloemen worden meestal met een vertraging gevormd, alleen die van het ene geslacht verschijnen en later die van het andere. Dit fenomeen van de verschillende rijpingsperiode van de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen wordt genoemd dichogamie toegewezen.
Verder is er een ruimtelijke scheiding van de bloemen. Ze bevinden zich in verschillende delen van de plant. Mannelijke bloemen zijn meestal vrij hoog op de planten te vinden. Hieronder staan enkele eenhuizige bomen en planten:
- esdoorn (Acer-specificatie)
- berk (Betula sp.)
- Els (Alnus spec.)
- Kastanje (Castanea sativa)
- Vuren (Picea-specificatie)
- komkommers (Cucumis sativus)
- haagbeuk (Carpinus betulus)
- hazelnoot (Corylus avellana)
- Wintergroene eik (Quercus ilex)
- Pijnboom (Pinus spec.)
- Kokospalm (Cocos nucifera)
- pompoenen (Cucurbita spec.)
- lariks (Larix-spec.)
- Maïs (Zea mays)
- Amandelboom (Prunus dulcis)
- Ricinusboom (Ricinus communis)
- okkernoot (Juglans regia)
- watermeloen (Citrullus lanatus)
- Druivenranken (Vitis vinifera)
- courgette (Cucurbita pepo subsp. pepo convar. Giromontiina)
Meest coniferen zijn eenhuizig.
Bron: Alwin Michaël Schronen, Vine's bloei II, Bewerkt vanuit Plantopedia, CC BY-SA 4.0 Bron: Alwin Michaël Schronen, Vine's bloei II, Bewerkt vanuit Plantopedia, CC BY-SA 4.0
Een mededeling: Sommige planten vormen pas op late leeftijd mannelijke en vrouwelijke bloemen. Het stuifmeel voor vruchtvorming bereikt dan de vrouwelijke bloemen van jonge naburige planten.
Tweehuizige planten
In tegenstelling tot eenhuizige exemplaren is een tweehuizige plant dat ook niet alleen mannelijk of vrouwelijk. Met andere woorden, de plant draagt alleen puur mannelijke of puur vrouwelijke bloemen. Tweehuizigheid wordt ook wel tweehuizig genoemd, de seksueel verschillende bloemen staan in twee huizen, dus op twee verschillende planten. Over het algemeen is slechts ongeveer vijf procent van alle planten tweehuizig.
Voor vruchtvorming is altijd één plant van elk geslacht nodig. Vruchten worden uitsluitend gevormd op vrouwelijke planten. De mannelijke exemplaren zijn alleen verantwoordelijk voor de productie van stuifmeel.
Bij tweehuizige planten is zelfbestuiving onmogelijk. Hierdoor is er geen sprake van inteelt. Omdat de ene plant alleen door een andere kan worden bevrucht, wordt de genetische diversiteit gegarandeerd door de individuele genetische informatie te vermengen. Voorbeelden van tweehuizige planten zijn:
- avocado (Perzee americana)
- berg palm (Chamaedorea elegans)
- taxus (taxus baccata)
- wateraardbei (Potentilla fruticosa)
- kruiden struik (Calycanthus floridus)
- ginkgo (Ginkgo biloba)
- kornoelje (Cornus-spec.)
- Hop (Humulus lupulus)
- kiwi (Actinidia deliciosa)
- laurier boom (Laurus nobilis)
- moerbei (Morus-specificatie)
- cycad (Cycas revoluta)
- pistache (Pistache vera)
- Rode koekoeksbloem (Silene dioica)
- wilg (Salix caprea)
- duindoorn (Hippophae rhamnoides)
- skimmie (Skimmia japonica)
- asperges (Asperges officinalis)
- spinazie (Spinacia oleracea)
- hulst (Ilex-specificatie)
Hybride planten
De bloemen van deze planten bevatten zowel vrouwelijke als mannelijke bloemorganen. Meeldraden en vruchtbladen zijn tegelijkertijd in een bloem aanwezig. Er wordt onderscheid gemaakt tussen zelfbestuivende en niet-zelfbestuivende hermafrodiete planten. Bij zelfbestuiving (autogamie) vindt bestuiving plaats terwijl de bloem gesloten is. Insecten kunnen ook worden bestoven als ze van bloem naar bloem gaan om stuifmeel te verzamelen. Zo komt het stuifmeel bij de bloemstempel. Hermafrodiete planten zijn onder andere
- aubergines (Solanum melongena)
- appelbomen (Malusdomestica)
- peren (Pyrus communis)
- Bonen (Phaseolus vulgaris)
- Erwten (Pisum sativa)
- aardbeien (fragarie)
- veldsla (Valerianella locusta)
- madeliefje (Bellis perennis)
- bosbes (Vaccinium myrtillus)
- Koolplanten (Brassica spec.)
- olijfbomen (Olea europaea)
- paprika (Capsicum annuum)
- pastinaken (Pastinaca sativa)
- Pruimenbomen (Prunus domestica)
- prei (Alliumporrum)
- kweepeer bomen (Cydonia oblonga)
- rozen (roze)
- kruisbes (Ribes uva crispa)
- Zoete kers (Prunus avium)
- tomaten (Solanum lycopersicum)
Een mededeling: Ongeveer 95 procent van alle planten is eenhuizig en hermafrodiet.
Succesvol bemesten
De planten gaan sowieso bloeien, ook als er geen bemesting plaatsvindt. Eenhuizige en hermafrodiete planten kunnen zichzelf bevruchten omdat op één plant zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen aanwezig zijn.
Tweehuizige planten zien er daarentegen net iets anders uit. Om hier bevruchting en daaropvolgende vruchtvorming te laten plaatsvinden, moeten vrouwelijke en mannelijke planten dicht bij elkaar worden gezet. Soms zijn een paar planten met mannelijke bloemen voldoende om stuifmeel te produceren om de vrouwelijke planten te bevruchten.
Ook kruisbestuiving speelt een rol. Dit wordt gedaan door insecten, wind en water. Kruisbestuiving door voornamelijk insecten belooft meestal een hogere opbrengst en fruit van betere kwaliteit.
Tip: Door een bloemenweide aan te leggen of een insectenhotel in te richten kunnen tal van bijen, hommels en vlinders worden aangetrokken voor bestuiving.
Veel Gestelde Vragen
Dit is geslachtelijke voortplanting in zaadplanten. Het is een voorwaarde voor bevruchting. Het stuifmeel van de mannelijke bloemen wordt getransporteerd naar het stempel van de carpel in vrouwelijke bloemen in bloeiende planten en naar de eitjes in naakte zaden. Bestuiving kan zijn door insecten, wind of mensen.
Nee. Tijdens de bestuiving komt het stuifmeel op de stempel van een bloem terecht. Dan vindt er bevruchting plaats. De stuifmeelkorrels vormen stuifmeelbuizen met mannelijke geslachtscellen. Deze migreren naar de stamper van een bloem, of beter gezegd naar de stijl. Van daaruit bereikt de snelste pollenbuis de eierstok met daarin de vrouwelijke eicel. Eenmaal in de zaadknop gaat de pollenbuis open en versmelten de celkernen van de individuele geslachtscellen.
Bloemen bestaan uit verschillende delen: de kelkblaadjes omsluiten de bloem en bieden bescherming voordat deze opengaat. De felgekleurde bloemblaadjes vallen het meest op. Ze trekken allerlei soorten insecten aan. Mannelijke bloemen en ook hermafrodiete bloemen bevatten meeldraden. Stuifmeel voor het bestuiven van de vrouwelijke bloemen is aanwezig in hun helmknoppen. Vrouwelijke bloemen hebben een stamper. Hieruit ontwikkelt zich na bestuiving en bevruchting van de zaden.
Nadat de bevruchting heeft plaatsgevonden, verwelken alle delen van de bloem. Alleen de eierstok blijft over. Het wordt in de loop van de tijd groter en ontwikkelt zich tot een vrucht. De buitenste laag wordt de schil van de vrucht. Daaronder zit het vruchtvlees en de zaden zijn erin ingebed.