inhoudsopgave
- Witte boomschors
- Bomen met witte bast van A tot L.
- van M tot Z
- Veel Gestelde Vragen
Elk kind kent de berk, want met zijn witte bast is hij een echte blikvanger. Er zijn meer blanke stammen. We hebben zeven lokale bomen samengesteld met lichte of witte bast.
In een notendop
- witte bast een zeldzame eigenaardigheid
- witte en gekleurde bast zeer decoratief in herfst en winter
- lichte kleur beschermt tegen temperatuurschommelingen in de winter
- witte bastkleur door betuline
Witte boomschors
Weinig bomen hebben een bast zo wit als de berk. De reden voor de ongebruikelijke kleur is betuline, een witte, kalkachtige, waterafstotende substantie. Pel de bovenste schil van de berkenbast op één plek af, dan herken je het. Betuline voorkomt ook oververhitting van de stam en vochtverlies op warme zomerdagen. Tegelijkertijd heeft het een antibacteriële werking en beschermt het tegen dierenschade.
Bomen met witte bast van A tot L.
Esdoornbladige plataan (Platanus acerifolia)
- Gewoonte: 18 tot 40 meter hoog met een brede kroon
- Schors: witachtig, geelachtig of grijsbruin, laat los in grote lobben
- Bladeren: 15 centimeter lang en breed, handvormig, afwisselend, lang gesteeld, diepgroene bovenzijde, licht behaarde onderzijde
- Bloemen: mannelijke katjes hangend, vrouwelijke katjes rechtopstaand
- Fruit: Fruitballetjes met noten, meestal twee noten op een lange steel
- Bloeiperiode: mei
- Verspreiding: Centraal-Europa, West-Azië, Noord-Amerika, bij voorkeur in uiterwaarden
Goudberk (Betula ermanii)
- Gewoonte: 12 tot 20 meter hoog, vaak meerstammig met een brede kroon
- Schors: geelwit tot rozewit, dun rollend, glandulair
- Bladeren: 4 tot 8 centimeter lang, gesteeld, glanzend groen aan de bovenzijde, licht behaard aan de onderzijde op de nerven
- Bloemen: geelgroene katjes
- Vruchten: ovale nootvrucht, 2 tot 3 centimeter lang
- Bloeiperiode: april tot mei
- Verspreiding: Herkomst uit Azië, steeds vaker in Centraal-Europese parken en tuinen
Grijze els (Alnus incana)
- Groei: 10 tot 25 meter hoog
- Schors: witgrijs, glad
- Bladeren: 10 centimeter lang, 5 centimeter breed, drie- tot vijflobbig, gesteeld bovenzijde groen, onderzijde wit, tomentose
- Bloemen: mannelijke bloemen losstaand, vrouwelijke bloemen in de bladoksels
- Vruchten: grijsbruine kegels met vleugelnoten, 13 tot 15 centimeter lang
- Bloeiperiode: maart tot april
- Verspreiding: Europa, voornamelijk aan de waterkant
Zilverberk (Betula pendula)
- Gewoonte: 10 tot 25 meter hoog met overhangende takken
- Schors: wit met lange kurktepels, later in lengterichting gespleten, diep gegroefd, zwart
- Bladeren: 3 centimeter lang, gesteeld, afwisselend, gekartelde rand
- Bloemen: mannelijke katjes hangend, vrouwelijke katjes rechtopstaand
- Vruchten: nootvrucht, rondom gevleugeld, 2 tot 3 centimeter lang
- Bloeiperiode: april tot mei
- Distributie: overal in Centraal-Europa
Opmerking: De zilverberk wordt ook wel witte berk of zandberk genoemd. Hun hout wordt gebruikt om multiplex te maken.
van M tot Z
Valse berk (Betula pubescens)
- Groeiwijze: 5 tot 30 meter hoog, meerstammig, met horizontaal uitstekende of opgaande takken
- Schors: vuil of roodachtig wit, in ringen afbladderend, in de lengterichting gespleten in het onderste gedeelte, zwart
- Bladeren: 2,5 centimeter lang, gesteeld, afwisselend, enkele of dubbele gekartelde rand
- Bloemen: mannelijke katjes hangend, vrouwelijke katjes rechtopstaand
- Vruchten: nootvrucht, rondom gevleugeld, 2 tot 3 centimeter lang
- Bloeiperiode: april tot mei
- Verspreiding: wijdverbreid op vochtige plaatsen in West-, Midden- en Noordoost-Europa
Opmerking: De moerasberk groeit als boom in de laaglanden en als grote struik in de bergen.
Spleetberk (Betula pendula 'Dalecarlica')
- Gewoonte: 15 tot 20 meter hoog, rechtopstaand, lichte kroon met overhangende takken
- Schors: wit, dun glooiend, oudere bomen met zwarte langsscheuren, diep gegroefd
- Bladeren: 4 tot 8 centimeter lang, diep ingesneden, gesteeld, onregelmatig getande rand, groene bovenzijde, witte onderzijde, gouden herfstkleur
- Bloemen: decoratieve geelachtige katjes
- Fruit: notenfruit
- Bloeiperiode: april tot mei
- Verspreiding: in Noord- en Centraal-Europa
Opmerking: De witte, papierachtige lagen van de berkenbast waren al in de 11e Eeuw gebruikt om te schrijven. In de regio Novgorod zijn talrijke teksten gevonden die op berkenbast zijn geschreven. De eerste boeddhistische geschriften stonden op de bast van de Himalaya berken samengesteld.
Zilver populier (Populus alba)
- Gewoonte: 18 tot 30 meter hoog met een brede, meestal meerdelige kroon
- Schors: witgrijs, glad, later openscheurend
- Bladeren: 10 centimeter lang, 5 centimeter breed, drie- tot vijflobbig, gesteeld bovenzijde groen, onderzijde wit, tomentose
- Bloemen: geelgroene katjes
- Vruchten: capsulevrucht met veel zaden
- Bloeiperiode: maart tot april
- Distributie: in heel Europa, West-Azië en Afrika
Wist udat zilveren populieren tussen de 400 en 500 jaar kunnen leven? Ze ontwikkelen dan een stam tot twee meter dik.
Veel Gestelde Vragen
Bomen die van nature geen witte bast hebben, kunnen worden beschermd met een kalklaag. De witte kleur reflecteert het zonlicht en voorkomt barsten in de bast, die vooral in de winter kunnen ontstaan door temperatuurschommelingen.
De bast van een boom groeit voortdurend terug. Het beschermt de boom tegen uitdroging, maar ook tegen schimmels en ongedierte. Vooral in de winter, wanneer wilde dieren weinig voedsel kunnen vinden, komt het voor dat ze de bast afpellen. Het schillen beschadigt de boom. Als de buitenste bast is afgestorven, wordt het een bast genoemd.
De berkensoorten, die wereldwijd wijdverbreid zijn, hebben een witte of lichtgekleurde bast. Vaak is de bast van jonge berkenbomen nog donkerder. De witte kleur en zwarte scheuren vormen zich met de leeftijd.
De antibacteriële betuline, die kan worden verkregen uit berkenschors, wordt gebruikt bij de vervaardiging van lotions en crèmes. Berkenschors wordt al sinds de middeleeuwen gebruikt om wondgenezing te versnellen.
De oorzaak van witte vlekken op de bast van beuk en haagbeuk maar ook op esdoorn, linde, spar en populier kan de witte bastschimmel (Athelia epiphylla) zijn. Hij vormt met zijn mycelium witte ringen ter grootte van een handpalm, die bij hoge luchtvochtigheid in elkaar overvloeien.
