Ash dieback: een dodelijke bedreiging

Ash dieback is in opkomst en bedreigt het voortbestaan ​​van de es. We leggen de ziekte uit en laten zien wat er aan gedaan kan worden.

Sinds het jaar 2000 zijn de essen (Fraxinus) om een ​​​​dood van een drive te observeren. In het begin waren mensen verbaasd over de oorzaak van het afsterven van de scheuten in de essen. Nu weet men zeker dat het wordt veroorzaakt door een schimmel die de aspopulatie bedreigt, niet alleen in Duitsland maar in heel Europa.

Assterfte: optreden en oorzaken

Valse Witte Stambeker (Hymenoscyphus fraxineus) is de naam van de schadelijke schimmel die ervoor zorgt dat de as afsterft. Een synoniem voor deze schadelijke schimmel is ook: Hymenoscyphus pseudoalbidus. De secundaire vruchtvorm van de schimmel heet Chalara fraxinea.

Deze schimmel veroorzaakt ernstige afsterving van de scheuten op essen en komt voor op bomen van alle leeftijden. De schimmel dringt via de bladlittekens of dode zijtakken de scheuten van de essen binnen. Normaal gesproken leidt essensterfte tot de dood van jongere bomen, maar oudere bomen worden nu ook aangetast. De ziekte kan zelfs worden waargenomen bij eenjarige zaailingen en planten uit de kwekerij.

Er wordt aangenomen dat deze schimmel in Europa is geïntroduceerd door geïnfecteerde planten uit Noordoost-Azië. Deze aanname komt voort uit het feit dat in 2012 de schimmel op de Mantsjoerijse es (Fraxinus mandschurica) en de snaveles (Fraxinus rynchophylla) in Japan en China. Daar is het een ongevaarlijke schimmel die geen ziekteverschijnselen veroorzaakt op de asbladeren

Afsterving door as deed zich al in 1992 voor in Polen en in 1996 werden er ook gevallen waargenomen in Litouwen. Van daaruit verspreidde de ziekte zich vervolgens snel over Europa. In 2005 werd in Oostenrijk voor het eerst assterfte ontdekt. In 2015 werden al 29 Europese landen getroffen, van Noorwegen, Ierland en Kroatië tot Rusland.

Vooral de Europese of gewone es (Fraxinus excelsior) en de smalbladige es (Fraxinus angustifolia) zijn zeer vatbaar voor afsterven door as. De bladeren van de bloemas (Fraxinus ornus) worden ook aangetast, maar er is geen afsterving waargenomen. De as van Pennsylvania (Fraxinus pennsylvanica), maar uiteindelijk wordt ook zij beïnvloed door de dood van haar instincten.

Assterfte: biologie van de ziekteverwekker

Hymenoscyphus fraxineus behoort tot de zakschimmels, die ook Ascomycota genoemd worden. Vooral in de zomer vind je deze schimmel vaak in de grond. Daar vormen zich 2 tot 7 mm komvormige, witte vruchtlichamen op het rottende blad van het voorgaande jaar. Om precies te zijn, deze kopjes vormen zich op de essenbladstelen, vruchtlichamen zijn slechts zelden te vinden op de houtachtige delen. In deze vruchtlichamen worden de sporen gevormd, die vervolgens door de wind vrijkomen en in de lucht worden verspreid.

Wanneer deze sporen op essenbladeren terechtkomen, ontkiemen de sporen en infecteren ze de volgende es. De schimmel groeit dan vanuit de bladeren in de scheuten en takken, waardoor de schors en het hout afsterven. De schimmel dringt in principe door de bladlittekens of door de dode zijtakken, maar is ook te zien symptomen aan de stambasis (schorsnecrose, verkleuring), de schimmel gaat waarschijnlijk via de onbeschadigde bast gepenetreerd Er wordt zelfs vermoed dat de schimmel ook de wortels kan aantasten.

Assterfte: symptomen van schade

De meest opvallende symptomen van essensterfte zijn natuurlijk de afstervende scheuten, twijgen en takken. De ziekte veroorzaakt echter een ongewoon groot aantal verschillende symptomen, die kunnen voorkomen op de schors, het hout, de scheuten en de bladeren van onze essen. Meestal beginnen de bladeren te verwelken en worden eerst bruin, terwijl de jonge, groene scheuten geleidelijk verwelken, dan kaneelbruin worden en uiteindelijk afsterven. Bomen van alle leeftijden kunnen worden aangetast.

Als je de essen van dichterbij bekijkt, zou je necrose op de bast (dode delen van de bast) op aangetaste bomen moeten kunnen zien. Deze zijn langwerpig, afgebakend, soms verzonken en worden bruin. Deze necrosen zijn vaak tongvormig en expanderen. Vaak is er ook een dode zijtak in het midden van de necrose. De bomen proberen de necrosen te overstromen en zo de verspreiding te beperken.

Bij oudere essen vallen natuurlijk de schaarse kronen het meest op, die het gevolg zijn van vroege bladval en het afsterven van de scheuten. De kronen blijven van buiten naar binnen afsterven. De bladeren worden bruin tot zwart, drogen op en blijven lang aan de boom.

Omdat oudere bomen een grote stamdiameter hebben, duurt het langer voordat de necrose de hele stam bedekt. Hierdoor hebben de essen meer tijd om weer te ontkiemen en ontstaan ​​er bosjes bladeren. De infectie met essensterfte verzwakt ook de bomen en maakt ze kwetsbaar voor andere ziekteverwekkers zoals secundaire bastschimmels of houtrotpathogenen.

Jonge bomen sterven gemakkelijk af omdat de bastnecrose snel de hele stam bedekt. Als de leidende scheut wordt aangevallen, zullen de jonge essen opnieuw proberen te ontkiemen - maar deze scheuten sterven meestal ook het volgende jaar af. Door deze nieuwe scheut ontstaan ​​zogenaamde vertakkingen, de scheuten splitsen zich meer, zodat één scheut van een takvork twee scheuten wordt.

Ook het hout van de essen vertoont symptomen onder de necrose: er treedt diffuse grijsbruine verkleuring op die niet het verloop van de jaarringen volgt. De verkleuring strekt zich in de lengterichting uit tot ver buiten het gebied van de necrose en de verkleuring van het hout is zelfs in een dwarsdoorsnede herkenbaar.

Assterfte veroorzaakt de volgende symptomen:

• dood van de boom
• Dood van scheuten, takken, twijgen
• Grijsbruine verkleuring van het hout
• Voortijdig bladverlies
• bast necrose
• Dunne boomtoppen met bosjes gebladerte
• verwelken

Ash dieback: wat kan helpen?

Aangetaste boomkwekerijplanten vormen een groot gevaar als het gaat om de verspreiding van assterfte. Let er daarom bij het kopen op dat uw boomplanten gezond zijn en geen dode scheuten hebben.

Helaas is er op dit moment geen ervaring met curatieve maatregelen tegen assterfte. Aangezien de infectie begint met gevallen bladeren, moet u proberen de infectiedruk te verminderen met de volgende maatregelen:

• Verbrand bladeren, begraaf ze of bewaar ze ver weg van essen
• Werk blad blijft in de grond of bedek met aarde

In de bosbouw wordt het momenteel over het algemeen niet aanbevolen om nieuwe essen te planten, maar aangetaste bomen wel Er worden regio's met individuele essen waargenomen die resistent of het minst tolerant zijn tegen het afsterven van de as zijn. Daarom zijn er projecten om resistente essen op te sporen en zaadboomgaarden aan te leggen - hiermee zouden we over naar schatting 20 jaar de eerste zaden kunnen hebben voor essen met een hogere ziektetolerantie. Alle hoop ligt in deze resistentieveredeling.

Dergelijk onderzoek met betrekking tot resistente essen is bijvoorbeeld verkrijgbaar bij het Federale Onderzoekscentrum voor Bossen en de Universiteit van Natuurlijke Hulpbronnen en Life Sciences Wenen. Hiertoe is het project "Esche in Not" gestart om as-individuen met een hogere ziekteresistentie te vinden en samen te brengen in zaadboomgaarden. In dergelijke plantages worden de resistente essen geplant zodat van deze bomen vervolgens zaden kunnen worden gewonnen. Als u meer wilt weten over dit project, kunt u hier meer informatie vinden.

Ash dieback: niet verwarren

Er zijn altijd symptomen op planten die erg op elkaar lijken, maar worden veroorzaakt door verschillende dingen.

Wanneer vrouwelijke essen beginnen te bloeien, wat niet elk jaar gebeurt, kan de aanblik doen denken aan het afsterven van de as. En zelfs als essen zwaar fruiten, kan kroonverdunning optreden. Er treedt echter geen necrose op de bast op en alleen de vrouwelijke essen worden aangetast.

Meerjarige boomkanker (Nectria galligena) veroorzaakt open wonden aan de essen en vervorming van de stam. Rode vruchtlichamen, ongeveer zo groot als een speldenknop, zijn te zien aan de randen van de aften.

Als de as van bacteriekanker (Pseudomonas syringae subsp. savastanoi pv. fraxini) aangetast is, zwellen eerst de takken en stam op, die dan in de lengte openbarsten. Uit deze wonden groeien dan onregelmatige donkere gezwellen.

Late vorst in het voorjaar kan ook leiden tot verwelkte bladeren en dode scheuten, maar er is geen bastnecrose en verkleuring in het hout.

Daarnaast zijn abiotische oorzaken zoals droogte of aantasting door strooizout mogelijk, die zich vaak uiten als kroondunning, maar bastnecrose en houtverkleuring ontbreken.

Mogelijke verwarring met asdieback:

• kroondunning bij bloeiende vrouwelijke essen; sterke vruchtvorming
• Meerjarige boomkanker (Nectria galligena)
• Bacteriële kanker van as (Pseudomonas syringaesavastanoi blz. fraxini)
• Verwelking en dode bladeren en scheuten door late vorst
• Abiotische oorzaken (droogte, zoutschade)